همه چیز درباره تغذیه کودکان

شير مادرغذاي منحصربه فرد وايده آل براي کودک در شش ماه اول زندگي است. از لحظه تولد تا پايان 6 ماهگی شير مادر به تنهايي تمام نيازهاي غذايي شير خوار را تا مين مي کند و از 15 روزگي به بعد بايد علاوه بر شير مادر روزانه قطره مولتي ويتامين (25 قطره) يا ويتامين A+D (20 قطره) به کودک داد.

در اين مدت کودک به آب، آب قند و هيچ چيز ديگري بجز شير مادر احتياج ندارد. آغوز (شيري که چند روز اول بعد از زايمان ترشح مي شود) با وجود اينکه حجم کمي دارد براي تامين نيازهاي کودک کافي است همچنين داراي موادي است که کودک را در مقابل بيماريها وعفونتها مقاوم مي کند.

از مزاياي ديگر شير مادر آن است که براحتي قابل هضم مي باشد و ايجاد حساسيت و آلرژي نمي کند، پاک و تميز است و کودکاني که شير مادر مي خورند کمتر به بيماريهاي عفوني واسهال مبتلا مي شوند. شير مادر ضريب هوشي کودک را افزايش مي دهد و از لحاظ اقتصادي نيز به صرفه است. در اين مدت هر زمان وهر چند بار که کودک تقاضا کند بايد شير مادر در اختيارش قرار گيرد.

اولين شيري که مادر در چند روز اول بعد از زايمان توليد مي کند آغوز نام دارد که همه نيازهاي تغذيه اي نوزاد را تامين مي کند. آغوز خواص ضد ميکروبي و ضد ويروسي قوي دارد و مقاومت بدن نوزاد را در مقابل بيماريها بالا مي برد.

- از چه زماني تغذيه با شير مادر بايد شروع شود؟

شير دادن به کودک بايد هر چه زودتر بعد از زايمان شروع شود. ترجيحاً ظرف نيم ساعت اول بعد از زايمان و حداکثر يک تا دو ساعت اول بعد از زايمان بايد تغذيه کودک با شير مادر آغاز شود.

تغذيه انحصاري با شير مادر در شش ماه اول زندگي براي رشد و تکامل کودک از اهميت ويژه اي برخوردار است در اين زمان تغذيه شيرخوار منحصراً با شير مادر بوده و کودک نيازي به استفاده از هيچ ماده غذايي ديگر حتي آب ندارد و تنها شير مادر، آغوش مادر، استفاده از آفتاب، قطره A+D و مولتي ويتامين و واکسيناسيون از ضروريات و تامين کننده بخش عمده اي از نيازهاي غذايي، جسمي، رواني و عاطفي او مي باشد.

در ماههاي اول تولد که شير خوار بيش از ساير مواقع در معرض خطر است، شير مادر او را از ابتلاء به بسياري از بيماريها حفظ مي کند. تغذيه با شير مادر ابتلا به بيماريهاي اسهالي و عفونتهاي تنفسي و مرگ ناشي از آنها را به شدت کاهش مي دهد. ضمناً از ابتلاء به عفونتهاي گوش مياني مننژيت و عفونت دستگاه ادراي مي کاهد. ميزان ابتلا به آسم، اگزما وانواع شيرخواراني که از شير مادر استغاده مي کنند بسيار کمتر است. بويژه در خانواده هايي که پدر يا مادر و يا يکي از افراد خانواده مبتلا به نوعي بيماري آلرژيک هستند تغذيه کودک با شير مادر نجات بخش است.

ارزش غذايي شير مادر

چربي و پروتئين شير مادر بهتر از چربي و پروتئين شيرهاي ديگر هضم وجذب مي شود. به همين دليل دردهاي قولنجي ،جمع شدن گاز، استفراغ و حساسيت نسبت به پروتئين در اين شيرخواران کمتر مشاهده مي شود. ترکيب شير مادر همراه با رشد شير خوار تغيير پيدا مي کند. چربي شير مادر در شروع هر وعده شيردهي کمتر است وسپس ميزان آن تدريجاً بيشتر مي شود. اين تغييرات کمک بزرگي به سير نگه داشتن و افزايش وزن شير خوار مي کند.

به سبب ويژگيهاي شيرمادر، شيرخوار پر خوري نمي کند و خوب وزن مي گيرد، در نتيجه مبتلا به چاقي ناشي از مصرف شير مصنوعي که زمينه ساز بيماريهاي قلبي و عروقي، مفصلي و ديابت در بزرگسالي است نمي شود. ضمناً در شيرخواراني که از شير مادر تغذيه مي کنند مشکل افزايش کلسترول در بزرگسالي وخطر ابتلاء به بيماريهاي قلبي-عروقي کمتر است.

جند نکته مهم در تغذيه کودک با شير مادر :

- نوزاد در روزهاي اول کمي وزن از دست مي دهد. اين پديده طبيعي است و جاي نگراني نيست و نبايد آنرا به حساب کمبود شير مادر گذاشت.

- براي تغذيه کودک با شير مادر بهتر است از تنظيم هر نوع برنامه زمان بندي شده خود داري شود به محض اظهار تمايل و احساس گرسنگي شير خوار تغذيه با شير مادر در هر ساعت از شب يا روز و به هر مدت که او مايل است، انجام گيرد.

- بهترين راه براي تشخيص کافي بودن شير مادر، افزايش وزن شير خوار بر اساس منحني رشد است که با مراجعه به پزشک يا مراکز بهداشتي درماني وبا وزن کردن ماهيانه شير خوار اينکار ميسر است.

- مدفوع شيرخواراني که از شير مادر استفاده مي کنند شل تر و دفعات آن نيز بيشتر از دفعات اجابت مزاج شيرخواري است که با شير خشک تغذيه مي شود.

تغذيه تکميلي

- چرا شروع تغذيه تکميلي بعد از شش ماهگي مهم است؟

شير مادر تا پايان 6 ماهگي به تنهايي و بدون اضافه کردن هر نوع غذاي کمکي براي رشد طبيعي شير خوار کافي است. البته از 15 روزگي بايد به کودک قطره مولتي ويتامين يا A+D نيز داد.

بعد از 6 ماهگي نياز هاي غذايي شيرخوار به تنهايي با شير برآورده نمي شود و لازم است علاوه بر شير مادر، تغذيه کودک با غذاهاي نيمه جامد نيز شروع شود. علاوه بر تامين انرژي، تغذيه تکميلي، دوران بسيار حساسي براي ايجاد عادات صحيح غذايي و استفاده از غذاي سفره خانواده است. بهترين سن شروع غذاي کمکي بعد از پايان ماه ششم زندگي است.

غذا خوردن کودک

- اگر غذاي کمکي را زود شروع کنيم چه مشکلاتي پيش خواهد آمد؟

اصولاً شروع غذاي کمکي قبل از پايان 6 ماهگي به دليل آماده نبودن دستگاه گوارش شيرخوار براي پذيرش غذاهاي ديگر غير از شير اقدام نا درستي است، چون دستگاه گوارش کودک هنوز تکامل نيافته است و با کوچکترين آلودگي به علت عدم رعايت بهداشت امکان ابتلاء به عفونتها از جمله اسهال، افزايش مي يابد و باعث کاهش يا توقف رشد شير خوار مي شود. از طرف ديگر شروع زود رس تغذيه تکميلي سبب کاهش مدت زمان مکيدن سینه مادر توسط کودک و در نتيجه کاهش شير مادر ميشود، بعلاوه ممکن است غذاي کمکي در مقايسه با شير مادر انرژي و مواد مغذي کمتري به کودک برساند که موجب اختلال رشد کودک و نهايتاً سوء تغذيه او مي شود. همچنين زود شروع کردن تغذيه تکميلي احتمال بروز حساسيت را در کودک افزايش مي دهد.

- اگرغذاي کمکي دير شروع شود چه مشکلاتي پيش مي آيد ؟

بعد از سن 6 ماهگي نياز غذايي کودک تنها با خوردن شيرمادر تامين نمي شود و بايد علاوه بر شير مادر به کودک غذاي کمکي داده شود در غير اين صورت رشد کودک کند يا حتي متوقف شده و منجر به سوء تغذيه او مي شود. البته اين بدان معني نيست که بايد دفعات شيردهي را کم کرد بلکه بايد مادر را ترغيب کرد که هر زمان که کودک تمايل داشت شير خود را به او بدهد و بر اساس سن کودک چند نوبت نيز غذاي کمکي بعد از شير مادر به او بدهد. اگر غذاي کمکي دير شروع شود کودک تمايل خود را به خوردن غذاهاي ديگر وامتحان کردن مزه و طعم هاي جديد از دست مي دهد. همچنين تکامل عمل جويدن به تعويق مي افتد و کودک غذاي ديگري جزء شير مادر و يا مايعات را نمي خورد که اين خود منجر به کم غذايي، اختلال رشد وسوء تغذيه مي شود.

- مناسب ترين غذاها براي تغذيه تکميلي چيست؟

غذايي که براي کودک به عنوان غذاي کمکي انتخاب ميشود بايد خصوصيات زير را دارا باشد :

1- نرم وسهل الهضم باشد.

2- مواد اوليه آن در دسترس باشد.

3- قيمت آن ارزان و مناسب عادات غذايي خانواده باشد.

4- مقوي و مغذي باشد.

5- تازه، پاکيزه و بهداشتي باشد.

6- کاملاً پخته وبعد از خنک شدن مصرف شود.

- اصولي که در تغذيه تکميلي بايد رعايت شود:

1- مواد غذايي بايد از نظر مقدار و نوع بتدريج به غذاي شير خوار اضافه شود.

2- ابتدا از يک نوع غذاي ساده شروع و بتدريج به مخلوطي از چند نوع غذا تغيير داد.

3- از مقدار کم شروع و به تدريج بر مقدار آن افزوده شود.

4- بين اضافه کردن مواد غذايي مختلف حدود 5-7 روز فاصله لازم است. زيرا شيرخوار بايد به يک نوع غذا عادت کند و بعد غذاي جديد اضافه شود. اضافه کردن يک به يک مواد سبب مي شود اگر ناسازگاري به يک ماده غذايي داشته باشد شناخته شود همچنين دستگاه گوارش کودک فرصت پيدا مي کند تا به غذا عادت کند.

5- ابتدا بايد غذا رقيق باشد مثلاً غلظت آن کمي بيشتر از شير مادر باشد سپس به تدريج بر غلظت آن افزوده شود. سفت کردن تدريجي غذا سبب ياد گرفتن عمل جويدن مي شود.

6- اگر در شروع غذاي تکميلي شير خوار به غذاي خاصي بي ميل بود در خوردن آن نبايد پا فشاري کرد مي توان يک تا دو هفته آن غذا را حذف و سپس دوباره به او داد.

- نحوه شروع وادامه غذاي کمکي :

غذاهاي کمکي در پايان 6 ماهگي (180 روزگي) شروع مي شود، همزمان با شروع غذاي کمکي تغذيه با شير مادر بايد همچنان مکرر و بر حسب ميل و تقاضاي شير خوار ادامه داشته و حتي دفعات تغذيه با شير مادر افزايش مي يابد.

- نحوه تغذيه تکميلي کودک در هفته اول ماه هفتم :

شروع غذاي کمکي با فرني آرد برنج است که روز اول از يک قاشق مربا خوري يک بار در روز (ظهر) شروع شده وکم کم به مقدار ودفعات آن اضافه مي شود بطوري که روز دوم به دو قاشق مربا خوري (يک قاشق ظهر و يک قاشق عصر)، روز سوم به سه قاشق مرباخوري (ظهر وعصر و شب هر بار يک قاشق)، روز چهارم به 4 قاشق مرباخوري (صبح، ظهر، عصر و شب هر بار يک قاشق)، روز پنجم به 8 قاشق مرباخوري (صبح، ظهر، عصر و شب هر بار 2 قاشق) و روز ششم و هفتم به 12 قاشق مرباخوري (صبح، ظهر، عصر وشب هر بار سه قاشق) مي رسد.

فرنی

مواد لازم:

آرد برنج : یک قاشق مرباخوری سرصاف

شکر : نصف قاشق مرباخوری سرصاف

شیر : 5 قاشق مرباخوری (که بهتر است شیرمادر باشد)

آب : کمی (برای پختن آردبرنج مصرف می‌شود)

طرز تهیه:

آب و شکر و آرد برنج را با هم مخلوط می‌کنیم و بر روی حرارت می‌گذاریم. بعد از اینکه آرد برنج پخته شد، 5 قاشق شیر را اضافه کرده و می‌گذاریم بجوشد تا قوام بیاید. قوام آن باید کمی از شیرمادر بیشتر باشد. روز به روز بر حسب تحمل کودک، قوام آن بیشتر می‌شود تا به غلظت فرنی واقعی نزدیک شود.

در روش دیگر می‌توان بعد از اینکه آب و شکر و آرد برنج روی حرارت قوام آمد شیر مادر را اضافه کرد تا کمی رقیق تر شود.

در طول ماه ششم پس از شیر خوردن، بر حسب تمایل کودک 3 تا 4 بار در روز به او فرنی بدهید.

- غذاي کمکي در هفته دوم ماه هفتم :

در اين هفته مي توان حريره بادام را به رژيم غذايي کودک اضافه نمود. شروع آن نيز مانند فرني از يک قاشق مربا خوري يک بار در روز است تا روز ششم و هفتم به 12 قاشق مربا خوري در روز برسد. فراموش نشود که در اين هفته بتدريج که مقدار و دفعات تغذيه با حريره بادام افزايش مي يابد مقدار و دفعات تغذيه با فرني کم مي شود بنابراين در هر وعده و يا در تمام دفعات مي توان حريره بادام را جايگزين فرني نمود.

حریره بادام

مواد لازم برای تهیه حریره بادام:

شیر پاستوریزه : نصف لیوان

شکر : ربع قاشق چایخوری

آرد برنج : 1 قاشق مرباخوری سرصاف

مغز بادام شیرین پوست گرفته و رنده شده : 5 عدد

طرز تهیه:

بادام ها را رنده کرده و در یک پارچه ململ می‌ریزیم و داخل شیر فشار می‌دهیم تا شیره خود را پس دهد. آرد برنج را در آن حل کرده و شکر را نیز به آن اضافه می‌کنیم و روی حرارت ملایم می‌گذاریم تا قوام بیاید.

توجه : از زمان شروع غذای کمکی، باید آب جوشیده خنک شده را به اندازه کافی به شیرخوار داد.

- نحوه تغذيه تکميلي کودک دردو هفته آخر ماه هفتم :

ضمن ادامه تغذيه با شير مادر قبل هر وعده غذاي کمکي، در اين دو هفته شيرخوار با غذاي جديدي آشنا شده و سوپ را به رژيم غذايي او اضافه نمود. بدين ترتيب که روز اول، صبح و عصر و شب هر بار از سه قاشق مرباخوري فرني يا حريره بادام استفاده مي کند و ظهر علاوه برفرني و حريره بادام، يک قاشق مرباخوري سوپ هم مي خورد. به اين ترتيب، هر روز يک قاشق مرباخوري سوپ ظهر و شب اضافه ولي از فرني يا حريره بادام کم مي شود تا بر حسب اشتهاي کودک مقدار سوپ به 3 تا 6 قاشق مربا خوري در هر وعده برسد.

چند نکته مهم در تهيه سوپ براي کودک :

1- هر سه روز يک بار يک نوع سبزي به سوپ اضافه کنيد مانند جعفري، گشنيز، لوبيا سبز، کدوسبز، کرفس، هويج، گوجه فرنگي، سيب زميني، کدو حلوايي.

2- به سوپ کودک نبايد نمک يا چاشني اضافه کرد.

3- بهتر است کدو، کرفس، لوبيا سبز را اول پخته و بعد به سوپ کودک اضافه نمود.

4- سبزيها بايد در آخرين لحظات پخت سوپ اضافه شود. در ظرف نيز بايد بسته باشد تا ويتامين هاي آن از بين نرود.

5- استفاده از اسفناج تا يک سالگي مجاز نبوده و نبايد به سوپ شير خوار اضافه شود.

6- سيب زميني راهم مي توانيد به سوپ کودک اضافه کنيد. براي اينکار، ابتدا سيب زميني را بشوييد و با پوست آنرا بپزيد. سپس پوست آنرا جدا کرده و سيب زميني پخته شده را به سوپ کودک اضافه کنيد دقت کنيد اگر بعد از پوست کندن سيب زميني، بخش از آن سبز رنگ بود بايد آنرا جدا کرده و دور بريزيد.

7- همراه با سوپ مي توانيد به کودک ماست بدهيد. بهتر است ماست با سوپ مخلوط نشود تا کودک با طعم ماست آشنا شود. ولي اگر کودک مخلوط ماست با سوپ را دوست دارد اين کار بلامانع است.

8- براي تنوع بخشيدن به سوپ کودک، مي توانيد هر بار يک ماده غذايي جديد مثل جو بلغور گندم و يا رشته فرنگي را که قبلاً پخته و نرم شده است به اندازه يک قاشق مرباخوري به سوپ اضافه کنيد.

سوپ

مواد لازم برای تهیه سوپ:

گوشت بدون چربی : یک تکه خورشی (معمولاً به اندازه یک تخم مرغ متوسط) به ترتیب اولویت، گوشت گوسفند، مرغ و گوساله

برنج : یک قاشق مرباخوری

هویج : یک سوم هویج متوسط

طرز تهیه:

بعد از این که گوشت کمی پخته شد، برنج و هویج به آن اضافه می‌شود. پس از پختن کامل باید همه مواد سوپ را مخلوط و نرم کرد تا به غلظت فرنی برسد.

- نحوه تغذيه تکميلي در دو هفته اول ماه هشتم :

در اين دو هفته ضمن دادن سوپ، فرني يا حرير بادام، زرده تخم مرغ هم به رژيم غذايي شيرخوار اضافه مي شود. بنابراين در اين سن به کودک بايد 5 وعده غذا داده شود. بدين ترتيب که صبح زرده تخم مرغ، ساعت 10 صبح (بين صبحانه وناهار) 3 قاشق مرباخوري فرني يا حريره بادام، ظهر 3 تا 6 قاشق مربا خوري سوپ، عصر مجدداً 3 قاشق مرباخوري فرني يا حريره و در شب دوباره 3 تا 6 قاشق مرباخوري سوپ به کودک داده شود. در اين زمان مي توانيد کم کم از سبزيهاي نشاسته اي مثل سيب زميني، کدو حلوايي و نخود فرنگي (نخود سبز) به فاصله هر 3 روز به سوپ اضافه کنيد. ضمناً غلظت سوپ بايد مانند حليم باشد.

زرده تخم مرغ را از چه زمان وچگونه به کودک داد ؟

زرده تخم مرغ از 8 ماهگي به رژيم غذايي کودک اضافه مي شود.براي دادن زرده تخم مرغ به کودک، ابتدا بايد تخم مرغ را به مدت 20 دقيقه در آب بجوشانيد تا کاملاً سفت شود. سپس زرده سفت شده را از سفيده آن جدا نموده و روز اول به اندازه يک نخود از زرده تخم مرغ را در کمي آب جوشيده يا شير مادر نرم و حل کرده، سپس به شير خوار بدهيد.

هر روز صبح همراه با فرني به تدريج بر مقدار زرده تخم مرغ اضافه کنيد تا ظرف 10 روز به يک زرده کامل برسد. از آن به بعد يا هر روز نصف زرده تخم مرغ را همراه با 3 قاشق مرباخوري فرني يا حريره به کودک بدهيد و يا يک روز يک زرده کامل تخم مرغ و روز بعد 5 تا 6 قاشق مرباخوري فرني يا حريره بادام به کودک بدهيد و اين کار را به صورت يک روز در ميان تکرار کنيد.

اگر کودک صبح ها زرده تخم مرغ پخته شده را نمي خورد، آن را با کمي کره مخلوط و نرم کنيد و به او بدهيد يا به سوپ او اضافه کنيد. زرده تخم مرغ را مي توانيد رنده کرده يا با پشت قاشق له کنيد و داخل سوپ و يا پوره (هر نوع پوره اي که درست مي کنيد) بريزيد.

- نحوه تغذيه کودک در دو هفته دوم ماه هشتم :

براي تنوع بخشيدن به غذاي کودک بايد هر چند روز يک بار مواد تشکيل دهنده سوپ را تغيير داد. هر سه روز يک بار مي توان جو، بلغور گندم، رشته فرنگي را که قبلاٌ پخته و نرم شده است به اندازه يک قاشق مرباخوري به سوپ اضافه کرد. بعد از اضافه کردن جو، گندم و... بهتر است به اندازه يک قاشق مرباخوري کره يا روغن مايع به سوپ اضافه نمود. افزودن کره يا روغن مايع به غذاي شير خوار به ويژه شيرخواراني که رشد کافي ندارد به رشد آنان کمک مي کند.

از چه زماني مي توانيد به کودک خود پوره سبزيها را بدهيد ؟

از اواسط ماه هشتم مي توانيد به کودک پوره سبزيجات هم بدهيد. از سبزيهاي نشاسته اي (مثل سيب زميني و کدو حلوايي) و يا ساير سبزيها (مانند هويج) مي توان پوره تهيه کرد و به جاي يک وعده فرني صبح يا عصر به کودک پوره سبزي داد. براي تهيه پوره سيب زميني، ابتدا آنرا شسته و با پوست بپزيد و بعد از پخته شدن پوست آنرا جدا کرده و همراه با يک قاشق مرباخوري کره يا روغن مايع نرم کرده و کم کم به آن شير پاستوريزه جوشيده شده اضافه کنيد تا به نرمي وغلظت دلخواه برسد.

- نحوه تغذيه تکميلي در دو هفته اول ماه نهم :

از 9 ماهگي مي توان حبوبات را نيز به سوپ کودک اضافه کرد. معمولاً از عدس و ماش که هضم آسان تري دارند شروع کنيد. در صورت امکان مي توان از جوانه عدس يا ماش در تهيه سوپ استفاده کرد. در مورد ساير حبوبات مثل لوبيا چيتي، لوبيا قرمز و... بهتر است قبلاً آنها را خيس کرده و پوستشان را جدا نموده و بعد از پختن به سوپ کودک اضافه کرد.

- نحوه تغذيه در دو هفته دوم ماه نهم :

در اين سن با استفاده از ميوه هاي فصل آب ميوه تازه تهيه کنيد و به کودک بدهيد. ابتدا از يک قاشق مرباخوري در روز همراه با يک قاشق مرباخوري آب جوشيده و سرد شده شروع کنيد تا کم کم به 6 قاشق مرباخوري آب ميوه خالص برسد. آب ميوه را مي توان بعد از فرني يا حريره ساعت 10 صبح داد.

- نحوه تغذيه تکميلي در دو هفته اول ماه دهم :

از ماه دهم مي توان به جاي آب ميوه، خود ميوه را به کودک داد. براي اينکار بايد از يک قاشق مرباخوري ميوه هاي فصل (هلو، سيب، موز، گلابي، ...) شروع نمود و مقدار آنرا به سه قاشق مرباخوري رساند. ميوه مورد نظر بايد کاملاً رسيده و شسته باشد و بعد از جدا کردن پوست وهسته آن، ميوه را با پشت قاشق کاملاً نرم کرده و سپس به کودک بدهيد. مقدار ميوه را به تدريج زياد کرده و به 5 تا 6 قاشق مرباخوري در روز برسانيد. در اين زمان کم کم بر حسب اشتهاي کودک به مقدار سوپ او به ميزان حداکثر 6-10 قاشق مرباخوري در ظهر و شب بيافزاييد. همچنين کودک را با غذاهايي که مي تواند به دهان ببرد مانند نان، بيسکوئيت ساده، ماکاروني پخته، تکه هاي سيب زميني پخته، کوفته قلقلي و... آشنا کنيد.

- نحوه تغذيه تکميلي در دو هفته دوم ماه دهم :

در اين زمان علاوه بر تنوع بخشيدن بر سوپ کودک مي توان از کته نرم که در آبگوشت يا آب مرغ پخته مي شود همراه با خود گوشت استفاده کرد. همچنين از گوشت ماهي که تيغ هاي آن کاملاً گرفته شده باشد و همراه با کته نرم و سبزي پخته شده باشد مي توان به کودک داد.

- نحوه تغذيه تکميلي در ماه يازدهم ودوازدهم:

تنوع غذاي کودک را رعايت کنيد با توجه به اشتهاي کودک بر مقدار غذاي هر وعده او اضافه نماييد همچنان براي کودک غذاي جداگانه تهيه کنيد واز دادن غذاي سفره خانواده به کودک بدليل علت داشتن نمک و چاشني اجتناب نماييد.

- يک نکته مهم در تغذيه کودک زير يکسال :

از پايان 6 ماهگي و همزمان با شروع غذاي کمکي تا پايان 12 ماهگي غذاي اصلي شيرخوار هنوز شير مادر است لذا به تغذيه با شير مادر به طور مکرر و بر حسب تقاضا و تمايل شيرخوار در تمام مدت شب و روز به ويژه قبل هر وعده غذاي کمکي بايد توجه شود. معده کوچک کودک را با غذاها پر نکنيد. اين امر سبب مي شود که کودک براي مدت طولاني تر سير بماند ودر نتيجه کمتر سینه مادر را بمکد. در نتيجه هم شير کمتر به او مي رسد و هم حجم کلي شيري که مادر توليد مي کند کاهش خوهد يافت.

- چه مواد غذايي را به کودک زير يکسال نبايد داد ؟

بطور کلي تا يکسالگي عسل غير پاستوريزه، پنير، سفيده تخم مرغ، شکلات، بادام زميني، ميگو، فلفل و ادويه جات، ترشي ها، نمک، نوشابه هاي گاز دار، آب ميوه هاي صنعتي، از ميوه ها، خربزه، کيوي، انواع توت (توت سفيد، توت فرنگي، تمشک)، آلبالو، گيلاس، از حبوبات، نخود و لپه و از گروه سبزيها اسفناج و کلم توصيه نمي شود. توجه داشته باشيد استفاده از شير گاو در تهيه فرني بلامانع است. زيرا با جوشانيدن شير مقدار مواد حساسيت زاي آن کمتر مي شود.

در تغذيه کودکان زير يکسال همواره به اين نکات توجه کنيد :

دادن آب ميوه به مقدار زياد و يا شيريني قبل از غذا، سبب کم شدن اشتها مي شود و رشد کودک را به خطر مي اندازد. بنابراين آب ميوه و يا ميوه رسيده و نرم را که با پشت قاشق له کرده ايد دوبار در روز بعد از غذاي وسط روز و با حجم کم به کودک بدهيد، ويتامين هاي مورد نياز کودک به ويژه ويتامين ث از راه شير مادر تامين مي شود.

از چه زماني بايد به کودک از غذاي خانواده داد ؟

بعد از يکسالگي بايد بطور تدريجي کودک را با انواع غذاهايي که افراد خانواده مصرف مي کنند آشنا کرد. از اين زمان بايد کودک از چهار گروه غذايي اصلي يعني گروه نان و غلات، گروه شير و لبنيات، گروه گوشت و تخم مرغ و حبوبات و گروه ميوه ها و سبزيها استفاده کند. بطور کلي از سال دوم زندگي ذائقه کودک با غذاي خانواده شکل مي گيرد بنابراين بهتر است از تهيه غذاهاي شور و پر ادويه خودداري کنيد و سعي کنيد از سرخ کردن غذا بويژه با حرارت زياد وبه مدت طولاني پرهيز کنيد. مصرف غذاي خانواده براي کودک بايد تدريجي باشد بطوري که بعد از گذشت مدت زماني نياز به تهيه غذاي مخصوص و جداگانه براي کودک نباشد.

در سال دوم زندگي روزانه چند بار بايد به کودک غذا داد ؟

گنجايش معده کودک در مقايسه با افراد بزرگسال کمتر و با مقدار خيلي کمي غذا سير مي شود. از طرف ديگر کودک در حال رشد است و معمولاً در حال فعاليت ومشغول بازي است پس نياز او به انرژي ومواد غذايي زياد است. در سال دوم زندگي هنوز شير مادر منبع عمده تامين انرژي و ساير مواد مغذي کودک است. نبايد انتظار داشته باشيد که کودکان مانند بزرگسالان فقط صبحانه، ناهار و شام بخورند بلکه بايد بخصوص بعد از سال اول زندگي حتي تا 5 سالگي حداقل روزانه 5 وعده غذا بخورند.

مصرف نمک را در غذاي کودک محدود کنيد :

به منظور پيشگيري از ابتلا به بيماريهاي قلبي، عروقي توصيه مي شود که در تمام دوران زندگي به ويژه دوران کودکي ونوجواني از مقادير بسيار کم نمک آن هم هنگام طبخ غذا استفاده شود و از افزودن نمک به غذا در سر ميز يا سفره جداً خودداري گردد. براي کودکان زير يکسال که خوب رشد مي کنند بهتر است به غذايشان نمک اضافه نکنيد ولي براي کودکاني که دچار ايست يا افت وزني هستند و غذاي کاملاً بي نمک خود را نمي خورند هنگام تهيه وطبخ غذا از مقدار بسيار کمي نمک يددار استفاده نماييد.

برنامه غذايي کودکان بالاتر از يکسال:

کودکان 1 تا 5 سال دوران رشد را سپري مي کنند و بنابراين نياز به انرژي و پروتئين و ساير مواد مغذي با افزايش سن کودک بيشتر مي شود. براي تامين کليه مواد مغذي مورد نياز کودکان، برنامه غذايي آنها بايد شامل ترکيبي از غذاهاي مختلف در گروههاي اصلي غذايي باشد. گروه هاي اصلي غذايي عبارتند از گروه نان و غلات که انرژي و مقدار پروتئين مورد نياز کودک را تامين مي کند. گروه شير و لبنيات که کلسيم، فسفر و پروتئين را تامين مي کند و براي رشد اسکلت و استحکام استخوانها و دندانها لازمند. گروه گوشت، حبوبات و تخم مرغ که پروتئين و ساير مواد مغذي مورد نياز کودک را تامين مي کند و براي رشد او لازمند و گروه سبزيها و ميوه ها که ويتامين ها و املاح مورد نياز کودک را تامين مي کنند.

در تغذيه کودکان 5-1 سال چه نکاتي را بايد رعايت کرد ؟

در تغذيه کودک از ظرف و قاشق تميز (قاشق مرباخوري براي کوچکترها و قاشق غذاخوري براي کودکان بزرگتر) استفاده کنيد.

- قبل از غذا دادن به کودک دستها و صورت کودک را بشوئيد.

- آب و مايعات را با فنجان يا ليوان تميز به کودک بدهيد.

- در غذا دادن به کودک صبور باشيد و آرام آرام به کودک غذا بدهيد.

- در صورتيکه کودک تمايلي براي غذا خوردن ندارد هرگز او را مجبور به غذا خوردن نکنيد و سعي کنيد با تغيير مزه و نحوه طبخ آنرا مجدداً به کودک بدهيد و در صورتيکه بازهم علاقه اي به خوردن آن غذا نشان نداد، چند روزي از دادن آن غذا صرف نظر کرده ومجدداً به برنامه غذايي کودک اضافه کنيد.

- هنگام غذا دادن به کودک با او به آرامش و محبت صحبت کنيد تا زمان غذا خوردن براي کودک خوشايند باشد و خاطره خوشي از غذا خوردن در ذهن کودک ايجاد شود.

- مقدار غذاي هر وعده کودک را با افزايش سن کودک بيشتر کنيد.

- به مقدار غذايي که کودک مي خورد توجه کنيد، براي هر کودک يک بشقاب جداگانه در نظر بگيريد.

- با افزايش سن کودک براي غذاخوردن به کودک استفلال بدهيد و فقط مقدار و نحوه غذا خوردن کودک را نظارت و او را به خوردن ترغيب کنيد.

- براي غذاخوردن کودک به او جايزه ندهيد بلکه براي ترغيب او به غذا خوردن از طعم غذا تعريف کنيد.

- به کودک اجازه دهيد غذاخوردن را خودش تجربه کند حتي اگر مقداري غذا هم هنگام خوردن ريخته شود و يا دست و لباسهاي خود را کثيف کند.

- از دادن تنقلات بي ارزش قبل از غذا و بين وعده ها به کودک خودداري کنيد.

آيا مي دانيد مصرف زياد هله هوله چه مضراتي براي کودک بدنبال دارد ؟

اگر کودک بخصوص در 2 سال اول زندگي که بدن او به سرعت در رشد است به خوردن هله هوله هايي که معمولاً ارزش غذايي زيادي ندارند عادت کند، از مواد مغذي غذاهاي مختلف که برا ي رشد به آن نياز دارد محروم مي شود. هله هوله هايي مثل پفک و نوشابه فقط معده کودک را پر مي کنند و موجب احساس سيري مي شوند و در نتيجه کودک ديگر اشتهايي براي خوردن غذاهاي اصلي و مغذي ندارد. بنابراين سعي کنيد کودک را به خوردن اين هله هوله ها عادت ندهيد و از تنقلات مغذي و سنتي مثل نخودچي وکشمش، برگه ميوه ها، ميوه هاي فصل براي کودکان 2 تا 5 سال خود استفاده کنيد.

نکاتي که در تغذيه کودکان 5-3 سال بايد رعايت نمود

نکته مهم در تغذيه کودکان 3-5 سال دادن حداقل 5 وعده غذا شامل سه وعده کامل صبحانه، ناهار و شام و 2 ميان وعده در ساعات 10 صبح و 5 بعداز ظهر و نهايتاً يک ليوان شير قبل از خواب است. غذاهايي مثل شير و بيسکوئيت، نان وخرما، نان وپنير، کيک، کلوچه ها، ميوه يا آب ميوه و يا انواع شربت هاي خانگي، انواع خشکبار مثل بادام، گردو، پسته، کشمش، برگه، توت خشک بعنوان ميان وعده براي کودکان بسيار مناسب هستند.