علت دل درد نوزاد و راه‌های درمان آن

وقتی نوزاد به دنیا می‌آید، سیستم هاضمه‌اش خیلی درگیر یادگیری فرایند تغذیه و دفع و… می‌شود. این سیستم باید خود را با خوردن و نوشیدن هماهنگ کند. نباید فراموش کنید که دستگاه گوارش او همچنان درحال رشد و توسعه است، پس به‌وجودآمدن برخی مشکلات مانند دل درد نوزاد، نفخ نوزاد و اسهال نوزاد طبیعی است. فرقی نمی‌کند که کوچولوی عزیزتان در برابر دل درد و علائم آن مثل یک سرباز، قوی و مقاوم است یا خیلی حساس و شکننده است.

1. دل درد نوزاد ناشی از گاز معده

ممکن است حین فرایند هاضمه، هوا هم وارد شکم نوزاد و در آنجا حبس شود. انگار بادکنکی پر از هوا درون روده‌ها به‌وجود می‌آید که فشار و به‌تبع آن درد ایجاد می‌شود.

دلیل ایجاد نفخ نوزاد

پزشکان به‌طور قطعی نمی‌دانند که چه چیزی باعث حساس بودن نوزادان نسبت به گاز می‌شود و دقیقا نمی‌دانند که علت تعداد دفعات زیاد دل درد نوزاد در اثر گاز چیست. احتمالا ریشه‌ی این مشکل به دستگاه گوارش نوزادان باز می‌گردد. این دستگاه هنوز کاملا رشد نیافته است. وجود گاز، طبیعی است و ازطریق باکتری‌های عادی و متداولی که در روده‌ی نوزاد زندگی می‌کنند، ایجاد می‌شود. البته گریه نوزاد، نق زدن و شیر خوردن با شیشه شیر هم می‌تواند باعث ورود هوای اضافی به روده‌ها شود.

نحوه تشخیص نفخ نوزاد

وقتی روده‌های نوزاد پر از گاز می‌شود، شکم او کمی حالت متورم و بادکرده پیدا می‌کند یا ممکن است کمرش را خم کند و به‌خاطر درد تقلا کرده و اذیت بشود. پیچ و تاب خوردن نوزاد به‌خاطر این است که دلش درد می‌کند. در این حالت، کودک نِق هم می‌زند و با گریه کردن، باد بیشتری را وارد روده‌های خود می‌کند. دل درد نوزاد که ناشی از تجمع گاز در روده‌ها است معمولا در ۶ تا ۸ هفتگی به بدترین حالت خود می‌رسد و شدیدترین شکل ممکن را پیدا می‌کند. یادتان باشد که دل درد نوزاد در اثر گاز روده‌ها معمولا یک مشکل سلامتی محسوب نمی‌شود و جای نگرانی ندارد. درواقع با رشد نوزاد، کنار آمدن نوزاد با آن راحت می‌شود.

درمان دل درد نوزاد ناشی از نفخ

باید تلاش کنید تا گاز روده‌ی نوزاد تخلیه شود: نوزاد را بخوابانید و به‌آرامی پاهایش را به حالتی شبیه دوچرخه حرکت بدهید. سعی کنید زانوهایش را به سینه‌اش بچسبانید. این کار را چندین بار تکرار کنید. می‌توانید نوزاد را روی پاهای خود بگیرید، به‌طوری‌که پاهایش به حالت ضربدری قرار گرفته باشد و پشتش به شما باشد. سپس پاهایش را به سمت بدنش جمع کنید. اگر این کارها تأثیری نداشت، بهتر است از قطره‌ی سایمیتیکون استفاده کنید. این قطره‌ها را می‌توانید بدون نسخه هم از داروخانه بخرید. قطره‌ی سایمیتیکون ضرری ندارد و برای برخی، مشکل دل درد نوزاد را کاملا حل می‌کند و برای برخی دیگر خیر. درصورت تجویز پزشک، شیاف گلیسیرین هم می‌تواند مفید واقع بشود. (شیاف ضرری ندارد و برای نوزاد ایجاد درد نمی‌کند، ولی باید برای مصرف آن با پزشک مشورت کنید).

2. بیرون ریختن آب بزاق

اگر نوزادی کوچک در خانه دارید حتما با مقوله‌ی تُف کردن او و بیرون ریختن آب دهانش آشنا هستید. پزشکان به این حالت، رفلاکس معده یا بازگشت اسید معده به مری می‌گویند.

دلیل بیرون ریختن آب بزاق

دستگاه گوارش نوزاد هنوز تکامل پیدا نکرده است. پس این‌طور فرض کنید: شیری که با بسته شدنش، ارتباط معده و مری را قطع می‌کند و مانع از بازگشت و بالا آوردن غذا و نوشیدنی‌ها می‌شود، در نوزادان بسیار ضعیف‌تر از بزرگسالان است. بنابراین، غذایی که نوزاد می‌خورد دوباره به‌ راحتی در دستگاه گوارشش بالا می‌آید. به‌ویژه اگر غذا را به مقدار زیاد و سریع خورده باشد.

نحوه تشخیص بیرون ریختن آب بزاق

بیشتر نوزادان دچار این رفلاکس هستند و تا زمانی که عوارض ناراحت‌کننده‌ی دیگری با رفلاکس به ‌وجود نیاید، مشکلی در کار نیست. اما اگر رفلاکس با سرفه کردن، مسدود شدن راه گلو، حالت تهوع، کبود شدن، کاهش وزن نوزاد و در حالت شدید استفراغ همراه بشود، یعنی پای مشکلی پزشکی در میان است. دراین‌صورت، باید به پزشک مراجعه شود، زیرا ممکن است مشکل ناشی از بازگشت اسید به مری باشد.

درمان رفلاکس و کاهش اسید معده نوزاد

سعی کنید از بروز رفلاکس جلوگیری کنید. چطور؟ می‌توانید در میانه‌ی غذا دادن به کودک، کمی وقفه بیندازید و صبر کنید تا آروغ بزند و فرصت بیشتری برای هضم غذا داشته باشد. مثلا وقتی از یکی از سینه‌ها شیر خورد یا بطری شیرش به نیمه رسید، مدتی صبر کنید و بعد از آروغ زدن و کمی فاصله مجددا باقی شیر را به او بدهید. این کار باعث می‌شود تا باد اضافی وارد روده‌ی او نشود و از دل درد نوزاد جلوگیری به عمل آید.

در پایان غذا دادن به نوزاد هم باید دقت کنید تا آروغش را بزند. اگر بعد از غذا، نوزاد به‌راحتی آروغ نمی‌زند، باید به‌دنبال حالات بدنی خاصی بگردید که نوزاد با قرار گرفتن در آن موقعیت‌ها می‌تواند به‌راحتی آروغ بزند. بدن کودک را به سمت جلو خم کنید یا او را روی یکی از پهلوهایش بخوابانید و پهلویش را مالش بدهید. علاوه‌براین، می‌توانید او را روی شکم بخوابانید و به‌آرامی پشتش را بمالید. کار دیگری که می‌توانید انجام بدهید، این است که بعد از شیر دادن به نوزاد، او را به‌مدت ۲۰ دقیقه که غذایش در حال هضم است، در حالت ایستاده نگه دارید.

به‌جز راهکارهای عنوان‌شده، کار زیادی نمی‌توان درباره‌ی این مشکل انجام داد. فقط باید همیشه آمادگی داشته باشید و زمان‌هایی که بیرون از منزل هستید، لباس اضافی و پیش‌بند و… را با خود ببرید. البته زحمت‌تان زیاد می‌شود و باید کلی لباس کثیف را بشویید، ولی بدانید که این اوضاع موقتی است و با رسیدن نوزاد به ۶ ماهگی تا ۱ سالگی، این هم می‌گذرد و تمام می‌شود.

3. بیماری های رفلاکس معده

حدود یک‌سوم نوزادان به بیماری‌های رفلاکس یا بازگشت اسید به مری دچار هستند. اگر نوزادتان زیاد آب دهان و غذایی را که می‌خورد، برمی‌گرداند و همانطور که در مورد قبل اشاره کردیم این موضوع توأم با درد یا سایر مشکلات جسمانی است، احتمالا با مراجعه به پزشک متوجه خواهید شد که به بازگشت اسید به مری دچار است.

دلیل رفلاکس معده

دقیقا مانند مشکل بیرون ریختن آب بزاق، این مشکل در برخی نوزادان حادتر است. با اینکه این مشکل می‌تواند برای نوزاد واقعا آزاردهنده باشد، با بزرگ‌ترشدن و تقویت ماهیچه‌ها کم‌کم درمان می‌شود.

تشخیص رفلاکس معده

کودکان مبتلا به رفلاکس، درد زیادی می‌کشند و در طول غذا خوردن یا بعد از آن معمولا به‌شدت گریه می‌کنند. ضمن اینکه علائم آشکاری چون سرفه کردن، خس خس سینه و تنفس، استفراغ و بسته شدن راه نفس هم در آنها دیده می‌شود. والدین معمولا بنا به حس غریزی با بروز علائمی نامطلوب درمی‌یابند که مشکلی در میان است. با تکیه بر این حس و با مشاهده‌ی علائم دردناک، حتما به پزشک مراجعه کنید.

درمان بیماری های رفلاکسی

اگر کودک مرتبا آروغ بزند و بعد از غذا خوردن، سرش را بالا نگه دارید، به کاهش درد و عوارض این مشکل کمک شایانی خواهید کرد. درصورتی‌که نوزاد، هنگام خواب خیلی غلت نمی‌زند، بهتر است زیر رخت‌ خواب او کتاب یا بالشی بگذارید تا سرش حدود ۳۰ درجه بالا بیاید. پزشک هم معمولا برای این نوع از دل درد نوزاد، داروهای مسدودکننده H2 تجویز می‌کند (مثل شربت زانتاک نوزادان که با نسخه پزشک قابل خریداری است). مسدودکننده‌های H2، موجب کاهش اسید معده می‌شوند به همین خاطر نوزاد کمتر بابت رفلاکس اذیت می‌شود. اگر دیدید که کودک کبود شده یا به‌سختی نفس می‌کشد، سریعا به بیمارستان مراجعه کنید.

4. یبوست

تا زمانی که کودک احساس ناراحتی نداشته باشد، هیچ عیبی ندارد که ۸ تا ۱۰ بار در روز مدفوع می‌کند یا هر ۷ تا ۱۰ روز فقط یک‌بار این کار را انجام دهد. یبوست در کودکان و نوزادان، زمانی شکل می‌گیرد که باید دفع انجام بگیرد، اما امکانش وجود ندارد.

دلیل یبوست نوزاد

با تغییر غذا، احتمال وقوع یبوست به‌وجود می‌آید. مثلا وقتی غذای کودک از شیر عادی به شیر خشک بدل می‌شود یا بالعکس، ممکن است یبوست به‌وجود بیاید. با اضافه کردن یک غذای جامد جدید به رژیم غذایی نوزاد نیز شاید یبوست اتفاق بیفتد.

تشخیص یبوست نوزاد

حواس‌تان را به مدفوع کودک جمع کنید. اگر مدفوعش شبیه توپ‌های سفت و کوچک باشد یعنی یبوست گرفته است. وجود فشار در حین مدفوع یا خارج کردن مقدار زیادی باد روده هم به‌معنای دچار شدن به یبوست است. مدفوع سیاه، قهوه‌ای مایل به قرمز و قرمز هم نشان از وجود خون و یبوست دارد. درصورت مشاهده‌ی خون در مدفوع، سریعا به پزشک مراجعه کنید. اما اگر مدفوع سبز، زرد یا قهوه‌ای است ظاهرا مشکلی نیست.

درمان یبوست نوزاد

برای درمان این نوع از دل درد نوزاد باید ابتدا با پزشک مشورت کنید. بنا به سن نوزاد، پزشک می‌تواند مصرف آب سیب یا آب گلابی (تا ۳۱٫۱ گرم در روز به‌ازای هر ماه از زندگی نوزاد تا ۴ ماهگی) را برای درمان یبوست نوزاد تجویز کند. تنها درصورتی‌که پزشک موافقت کرد، می‌توانید از شیاف گلیسیرین هم استفاده کنید. شیاف گلیسیرین به‌راحتی در داروخانه‌ها پیدا می‌شود. این ماده به نوزاد کمک می‌کند تا مجرای خروج مدفوعش چرب‌تر شده و دفع راحت‌تر صورت بگیرد.

5. اسهال

وقتی نوزاد مکررا دچار دفع به حالتی آبکی و شل است، یعنی اسهال دارد. اسهال نوزادان خطرناک است، زیرا می‌تواند به کم‌آبی شدید بدن‌شان بینجامد.

دلیل اسهال نوزاد

اسهال زمانی به‌وقوع می‌پیوندد که نوزاد درمعرض ویروس قرار بگیرد (مثلا از برادر-خواهر بزرگ‌ترش به او منتقل شود) یا غذایی آلوده و خراب خورده باشد. برخی از انواع مواد غذایی هم موجب اسهال می‌شوند. ازآنجایی‌که بیشتر والدین مراقب نظافت نوزاد هستند و غذاهای سالم و تمیز به فرزندشان می‌دهند، عامل اصلی ابتلا به اسهال معمولا چیزی نیست جز ویروسی مزاحم.

تشخیص اسهال نوزاد

یادتان باشد که نوزادان به‌خاطر مصرف شیر معمولا دارای مدفوعی شل‌تر از حالت عادی بزرگسالان هستند. بنابراین سریعا فکر نکنید که کودک‌تان اسهال گرفته است. درصورتی‌که مدفوع به‌شدت شل و آبکی شود، باید به اسهال شک کنید.

درمان اسهال

ازآنجایی‌که با اسهال گرفتن، کودک دچار کم‌آبی در بدن می‌شود، مراجعه به پزشک بسیار ضروری است. متخصصین کودک برای معاینه‌ی وضعیت بدن نوزاد، او را وزن می‌کنند تا مطمئن شوند وزن زیادی از دست نداده، آب فراوانی از بدنش خارج نشده است و با کشف علت ابتلا به اسهال به مداوا می‌پردازند.

برای درمان اسهال نوزاد می‌توانید به او محلول‌های الکترولیت مانند پدیالیت بدهید. البته باید درباره‌ی استفاده از این محلول ساخته‌شده از آب‌قند و نمک با پزشک مشورت کنید. اگر نوزادتان می‌تواند مواد غذایی به‌جز شیر بخورد، از موادی کمک بگیرید که باعث قطع اسهال می‌شوند. مثلا موز، برنج، نان تُست، پوره سیب و…. نوزاد باید مایعات کافی (شیر یا شیرخشک) بخورد و حداقل ۴ تا ۵ بار پوشکش را خیس کند. البته این میزان مختص نوزادان است. برای کودکان نوپا این عدد باید به ۳ تا ۴ بار برسد.

نکته‌ی دیگری که باید برای جلوگیری از اسهال درنظر داشته باشید، عدم استفاده از آب‌میوه‌هایی است که در فروشگاه‌ها برای نوزادان وجود دارد. این آب‌میوه‌ها حاوی مقدار زیادی شکر هستند و باعث دفع مقدار زیادی آب از روده می‌شوند. برخی پزشکان هم به والدین توصیه می‌کنند تا برای نوزاد واکسن روتاویروس (rotavirus) بزنند. این ویروس عامل اسهال و استفراغ است. چنین واکسنی قبل از ۳ ماهگی در ۲ یا ۳ دوز مصرفی تزریق می‌شود.

6. کولیک معده

حالا اگر یک بچه‌ دل‌دردی داشتیم که به قول دکترها دچار کولیک بود، چه کار باید کرد؟ حرف اول و آخر این است که تا ۳ تا ۴ ماه، روزگار شما و بچه، همین خواهد بود، چون کولیک نوزادی تا ۳ تا ۴ ماهگی طول می‌کشد و بعد از آن کم‌کم برطرف می‌شود. در طی این چند ماه باید با صبر و حوصله به نوزاد کمک کرد تا شاید دل‌دردهایش کمتر شود.

اولین کار این است که هنگام شیرخوردن مواظب باشید فقط نوک سینه داخل دهان کودک نباشد، بلکه کل هاله سینه در دهان کودک قرار بگیرد. با این کار هنگام شیرخوردن هوای کمتری وارد معده کودک می‌شود.

دومین کار این است که بعد از شیر خوردن، کودک را طوری بغل کنید که بتواند هوایی را که وارد معده‌اش شده تخلیه کند و به اصطلاح بادگلو بزند. چه بچه شیرمادرخوار باشد و چه از شیشه شیر استفاده کند، با انجام صحیح این کار، دل‌دردهایش به طور قابل توجهی کاهش خواهد یافت برای این کار می‌توانید سر کودک را روی شانه خودتان بگذارید و آرام پشت او را بمالید یا به طور ملایم ضربه بزنید. برخی بچه‌ها هنگام بادگلو زدن، مقداری از شیرخورده شده را هم برمی‌گردانند. پس یک تکه پارچه تمیز، روی شانه خود بیاندازید تا لباستان کثیف نشود. می‌توان کودک را روی دست گرفت و آرام پشت او را مالش داد. بعضی بچه‌ها با این روش راحت‌تر بادگلو می‌زنند. برای بچه‌هایی که کمی بزرگ‌ترند می‌توان از روش نشسته استفاده کرد.

با تمام این کارها، باز هم ممکن است دل‌درد بچه‌ها، خوب نشود. این بچه‌ها‌ را باید با آرامش در آغوش گرفت و آرام راه برد یا تکان داد. ماشین‌سواری آخرین چاره خانگی برای درمان کولیک است و مثل آب روی آتش باعث خواب رفتن کودک می‌شود. در نهایت اگر از هیچ یک از روش‌های فوق، نتیجه نگرفتید، باید به پزشک مراجعه کنید چون برخی داروها هستند که می‌توانند روی کولیک‌های شیرخواری موثر باشند.‌

توجه: مطالب بلاگ فروشگاه اینترنتی "نوپا" برگرفته از منابع داخلی و بین المللی است، جنبه اطلاع رسانی داشته و توصیه تخصصی تلقی نمی‌شوند و نباید آنها را جایگزین مراجعه به پزشک و متخصصان دانست.