تنبیه بدنی آخرین چاره است؟

بعضی از والدین آخرین راه چاره را در تربیت فرزندان، تنبیه بدنی می‌دانند؛ اما همواره به جای تنبیه و اعمال خشونت راه بهتری هم می‌توان پیدا کرد. چون تنبیه بدنی عوارض متعددی در رفتار و روحیه فرزند شما به جای خواهد گذاشت. حتی اگر بسیار به ندرت کودک خود را تنبیه می‌کنید، حتماً این مطلب را مطالعه کنید.

بسیاری از والدین عمداً دست به تنبیه بدنی نمی‌زنند. معمولاً هنگامی این رفتار از بزرگترها سر می‌زند که کنترل خود را از دست بدهند یا احساس ناامیدی کنند.

ممکن است پدرها به خاطر این که سه بار از کودک خواسته تلویزیون را خاموش کند و او توجهی نکرده عصبانی شود و کتکش بزند. یا وقتی پسر کوچولوی چهار ساله به وسط خیابان می‌دود شاید مادر او را بزند تا حواسش بیشتر جمع باشد.

مه پدر و مادرها می‌دانند که گوش نکردن کودک به حرف آنها چقدر ناراحت کننده است؛ نگرانی و دلهره از به خطر افتادن سلامت بچه هم به همین صورت. مادری که گفتیم، از این که پسرش دوباره به وسط خیابان بدود و مثل این دفعه شانس نیاورد! خیلی نگران است.

اکثر والدین حداقل یک بار فرزندشان را تنبیه بدنی کرده اند یا احساس کرده اند او یک کتک مفصل لازم دارد. اما به راستی چرا این تعداد از پدر و مادرها از تنبیه بدنی استفاده می‌کنند؟ شاید بگویید: چون مؤثر است. ولی واقعیت این است که اگر تنبیه بدنی مؤثر باشد فقط و فقط در کوتاه مدت تأثیرگذار است.

در سال 2002 یک تحقیق وسیع در مورد آثار و عوارض تنبیه به عمل آمد. خانم «الیزابت تامسون» از مرکز ملی کودکان فقیر در دانشگاه کلمبیا، اطلاعات گردآوری شده طی 62 سال را مورد بررسی قرار داد و دریافت که: هر قدر کودک بیشتر تنبیه شود احتمال بروز رفتار پرخاشگرانه در او بیشتر می‌شود.

ضمناً چنین کودکی بیشتر رفتارهای نادرستی مثل دروغگویی، حقه بازی و آزار و اذیت دیگران را از خود نشان خواهد داد. کودکانی که با تنبیه بزرگ شده اند کمتر درست و نادرست را از هم تشخیص می‌دهند، و در غیاب والدین خود بیشتر از سایر بچه ها رفتارهای نادرست و بی ادبانه انجام می‌دهند.

یکی از مادران که معمولاً فرزندش را تنبیه بدنی می‌کند می‌گوید: «بچه من موقعی رفتارش درست است که او را تنبیه می‌کنم. اما راستش، نمی‌دانم رفتار درست او به خاطر ترس است یا این که واقعاً خوب و بد را از هم تشخیص داده است.»

پس چه باید کرد؟

آیا جایگزین مناسبی به جای تنبیه بدنی وجود دارد؟ رفتارهایی که در ذیل آورده شده با این اعتقاد فهرست شده که یک کودک سزاوار احترام است، حتی وقتی رفتارش آنگونه که باید نیست.

سعی کنید در رفتارتان ملایم و مهربان باشید. وقتی تن (TONE) صدایتان عادی و طبیعی باشد کودک بهتر حرفتان را می‌شنود.

کمی تأمل کنید. یک مکث کوتاه در عکس العمل و اندکی صبر هنگام هیجان، می‌تواند گره گشا باشد. چه اشکالی دارد که بگوییم: «الآن برای مواجهه و حل این مسئله خیلی ناراحت هستم و موقعیت مناسب نیست. بعداً در موردش صحبت می‌کنیم.»

به او بیاموزید. به جای مجازات او به خاطر کار نادرستش، کار درست را به او یاد بدهید. مثلاً بگویید: «وقتی اسباب بازی هایت را در اتاق پذیرایی رها می‌کنی من این کارت را نمی‌پسندم. دوست دارم دفعه بعد آنها را در کمد بگذاری.»

مثبت باشید. به جای آنکه بگویید :«چند مرتبه باید به تو بگویم که دندانهایت را مسواک بزنی؟!» می‌توانید بگویید : «دندان های قشنگت را مسواک بزن که همین طور قشنگ بماند. بعد منو خبر کن که بعد از تو مسواک بزنم.»

«توضیح» به جای «تهدید». می‌توانید با یک توضیح مختصر، علت زشتی رفتار او را روشن کنید تا در ذهنش دلیلی برای تغییر رفتار داشته باشد.

از عصبانیت دوری کنید. به جای تمرکز روی اشتباه یا رفتار نادرست کودک، که شما را برای هیجان و عکس العمل احساسی آماده می‌کند، از هر یک از موارد خطای فرزندتان به عنوان موقعیت خوبی جهت راهنمایی او و فراگیری استفاده کنید.

انگیزه بدهید. به او با جملات خاصی انگیزه بدهید و صحبت های تشویق کننده داشته باشید.

انعطاف پذیر باشید. وقتی کودک می‌پرسد: «می تونم این برنامه تلویزیون رو تا آخر ببینم، بعد بریم بیرون؟» منطقی باشید. اگر فرصت دارید، به درخواستش جواب مثبت بدهید. بدین ترتیب کودک رفته رفته با هنر گفتگو و مذاکره آشنا می‌شود.

از لجبازی و زورآزمایی بپرهیزید. هیچ کاری مخربتر و بی فایده تر از زور آزمایی با فرزند نیست. او را به همکاری کردن تشویق کنید. مثلاً می‌توان گفت : «من مشکلی دارم. من دوست دارم تو پیراهن تمیزی بپوشی ولی می‌بینم که تو بازهم همون قبلی رو می‌پوشی. به نظرت چطور می‌شه این مسئله رو رفع کرد؟». وقتی مشکل را با کودک در میان بگذارید احتمالاً بیشتر علاقه مند می‌شود که در حل آن کمک کند و با شما همکاری کند.

زیرک باشید. اگر عملکرد فعلی شما اثر ندارد با زیرکی راه دیگری پیدا کنید. تغییر خط مشی شما آسان تر است تا این که همیشه بخواهید اول او تغییر کند. از خودتان بپرسید: «چه کار دیگری می‌توانم بکنم تا او را به عکس العمل بهتری ترغیب کند؟»

نکته: در رابطه با مجازات کودک این سه قاعده را به یاد داشته باشید:

- هنگام عصبانیت از مجازات بپرهیزید.

- برای تلافی کردن یا انتقام گرفتن، مجازات نکنید.

- همیشه مجازات شدیدتر، مجازات بهتر نیست.

توجه: مطالب بلاگ فروشگاه اینترنتی "نوپا" برگرفته از منابع داخلی و بین المللی است، جنبه اطلاع رسانی داشته و توصیه تخصصی تلقی نمی‌شوند و نباید آنها را جایگزین مراجعه به مشاورین و متخصصان دانست.