چاقي و افزايش وزن از مشکلات و پيامدهاي زندگي نوين است. به عبارتي ديگر افزايش وزن از تبعات مدرنيزه شدن زندگي افراد است، در اين ميان آنچه که رشدي روزافزون داشته است، روند افزايش وزن و چاقي در گروه‌هاي سني کودک و نوجوان است که نگران کننده و قابل تأمل است. تغذيه نادرست و کم تحرکي، فاکتورهايي مؤثر در ايجاد چاقي هستند.
تغذيه نادرست با واژه علمي «سوء‌تغذيه» صرفاً به معني کمبود دريافت کالري و ريز مغذي‌هاي سالم نيست بلکه به مفهوم دريافت نامناسب آن اعم از بيش مصرفي يا کم مصرفي است. از يک سو دريافت بيش از نياز مواد غذايي و از سوي ديگر نداشتن تحرک کافي، باعث ايجاد اضافه‌وزن و چاقي در کودکان و نوجوانان مي‌شود.
روانشناسان باليني، ازدياد وزن کودکان و نوجوانان را يکي از مشکلات عمده‌اي مي‌داند که آنان را در سال‌هاي بعد دچار اختلالات و نارسايي‌هاي جسمي، رواني و اجتماعي مي‌کند.
پر خوری در کودکان
بيماريهاي قلبي- عروقي، بيماريهاي مربوط به استخوان‌ها و مفاصل، بالا رفتن فشار خون، کلسترول و قند خون، بي‌تحرکي، ضعف قواي جسماني، بيماريهاي تنفسي مانند: آسم، ديابت و نارسايي‌هاي غددي، بلوغ زودرس، ناراحتي‌هاي روانشناختي مانند افسردگي، انزوا‌طلبي، ضعف خودپندار، و غيره از عوارض چاقي است که عموماً شروع آن از دوران کودکي است.
اختلالات بيولوژيکي مانند بيماريهاي تيروئيدي يکي از مهمترين علل چاقي در کودکان و نوجوانان محسوب مي‌شود.
کم تحرکي و عدم تحرک، و مصرف مواد غذايي اضافه بيشتر از سوخت و ساز مورد نياز بدن کالري جذب کرده و کم تحرکي موجب انباشته شدن مواد کالري‌زا در بدن فرد مي‌شود.
عوامل روانشناختي مثل عدم خويشتنداري و مراقبت از خود، که کمتر به آن توجه مي‌شود، سهم عمده‌اي را در اين خصوص به خود اختصاص مي‌دهد.
عوامل روانشناختي چاقي درکودکان
عوامل روانشناختي متعددي مثل ترس کودک، خشم کودک، طرد شدن وي از سوي والدين، قضاوت‌هاي خاص والدين مثل به‌رخ کشيدن دائم چاقي کودک به وي، الگو برداري نادرست کودک از والدينش، برآورد نشدن نيازهاي کودک و... مي‌تواند به چاقي کودک دامن بزند.
دکتر فروغ فروزانفر، کارشناس مسائل بهداشت رواني درباره مهارت‌هاي کافي والدين براي تغيير رفتار ناصحيح تغذيه فرزندانشان مي‌گويد: «چگونگي اجراي يک الگوي سالم تغذيه به‌عنوان يکي از عوامل کنترل چاقي در کودکان، جداي از آگاهي کامل از اين الگو، مستلزم وجود مهارت خويشتنداري و تقويت آن است. اين امر که ابتدا کودکان بدانند چرا الگوي منظم غذايي برايشان بهتر و سالم‌تر است و درکنار آن بتوانند مهارت‌هاي لازم براي خويشتنداري را کسب کنند، پيشگيري از بروز چاقي در کودکان مفهوم پيدا مي‌کند.
وي همچنين مي‌گويد: «خويشتنداري، به‌عنوان آميخته‌اي از مهارت‌هاي اصلي زندگي سبب تقويت اعتماد به نفس، بهبود قدرت تصميم‌گيري و قاطعيت و خودآگاهي و عزت‌نفس کودک مي‌شود. اگر کودک بتواند اين مهارت را کسب کند تا حد زيادي مي‌تواند وزن خود را در حد متعادلي نگه دارد.»
دکتر رضا همت يارزاده، روانشناس درباره بالارفتن عزت نفس کودکان در اثر خويشتنداري مي‌گويد: «خويشتنداري در کودکان باعث مي‌شود که آنها بتوانند بر رفتار خود کنترل داشته باشند. البته هيچ کودکي نيست که بطور تجربي و ذاتاً خويشتندار باشد بلکه همه کودکان در تعامل با ديگران و کپي برداري از والدين خود خويشتنداري را مي‌آموزند. افراد خويشتندار غالباً عزت نفس بالايي دارند. شايد بتوان گفت عزت نفس پايه‌اي‌ترين فاکتور رواني است که هر فرد بايد آن را داشته باشد تا به اعتماد به نفس برسد. کودکاني که براثر احساس کنترل بر خويشتن دچار آرامش رواني شده و احساس مي‌کنند که خود ارزشمند هستند و بايد از جسم و روانشان مراقبت کنند در اثر پيامدهاي اين خود ارزشمندي اعتماد به نفسش نيز بالا مي‌رود و در نتيجه کنترل وزن را يکي از مهمترين دلايل سلامت جسم و روان خود مي‌داند.»
فروزانفر در ادامه مي‌گويد: «تقويت و تداوم به‌کار بردن خويشتنداري در کودکان و در محيط خانواده به عنوان يک تغيير رفتار در زندگي فردي و اجتماعي سبب خواهد شد بزرگسالان نيز بتوانند بسياري از محرک‌هاي وسوسه‌برانگيز را از خود دور ساخته و به خود واقعي‌شان فکر کنند.
اردلان سلگي نيز خويشتنداري را مهارت اکتسابي دانسته و مي‌گويد: چنين مهارت‌هايي را مي‌توان به کودک آموزش داد تا او با استفاده از آن بتواند رفتارهاي خود را در موقعيت‌هاي گوناگون کنترل کند. نتايج آخرين تحقيقات و پژوهش‌هاي علمي که در دانشگاه پن استيت صورت گرفته نشان دهنده اين‌است که کودکاني که خويشتنداري و اراده دوري از لذت را در خود تقويت نکرده‌اند بيشتر از ديگران در معرض چاقي قرار دارند.
آموزش خويشتنداري
آموزش خويشتنداري به کودک باعث مي‌شوداو بياموزد چگونه بر علايق نادرست خود خط کشيده و به کنترل نفس خود بپردازد تا آنها بتوانند برنامه‌ريزي دقيقي براي زندگي خود پيدا کنند.
دکتر همت يارزاده معتقد است که آموزش مستقيم خويشتنداري به کودکان کار آساني نيست. کودکان بيشتر از طريق عينيت و ديدن دلايل و شواهد ياد مي‌گيرند (يادگيري مشاهده‌اي) و اگر مي‌خواهيم براي کودک زير پنج سال توضيح دهيم پرخوري و چاقي چه مضراتي دارد بايد از طريق نشان دادن الگوها و شواهد به او ياد دهيم. مثلاً عروسک او را با بستن يک پارچه به دور بدنش چاق کرده و به او بگوييم که عروسکش چقدر بد شکل شده‌است يا فيلم و کارتون‌هايي در ارتباط باچاقي مفرط به کودکان نشان داده و در پايان کار از او بخواهيم که بگويد مشکل فرد چاق چه بود؟!
با اين روش، کودک با مهارت حل مسئله آشنا مي‌شود و مي‌آموزد که پرخوري يا استفاده از برخي مواد غذايي اگر چه لذت بخش است ولي تبعات ناخوشايندي به دنبال دارد.
راهکارها
دکتر فروزانفر در مورد راهکارهاي مناسب تغذيه‌اي مي‌گويد: بايد برنامه‌ورزشي مناسب براي کودک داشت و او را در مصرف تنقلات پر کالري و نامناسب محدود کرد.
والدين مي‌توانند با حمايت و تشويق توانايي کودک را در پرهيز از پرخوري يا اجراي برنامه غذايي تعيين شده به او ياري دهند.
گاهي لازم است به کودک اجازه داده شود شکست را تجربه کند. در اينگونه مواقع بهتر است والدين انعطاف بيشتري از خود نشان دهند.
هميشه تلاش کودک را تشويق کنند و به دنبال نتيجه نباشند. کودک کامل هيچ گاه نمي‌تواند کليه انتظارات والدين خود را برآورده کند و در نتيجه نا‌اميد خواهد شد و از طرفي اعتماد به نفس او آسيب خواهد ديد.
فروزانفر همچنين درباره ياددادن خويشتنداري در مقاطع سني مختلف مي‌گويد: « از سه تا پنج سالگي بايد علاوه بر استفاده از ايجاد وقفه‌هاي کوتاه براي تشويق نيز استفاده کرد.
در سنين 6 تا 9 سالگي به‌دليل اين‌که بچه‌ها در سنين مدرسه قرار دارند قدرت انتخاب داشته و پيامد اعمال خود را تشخيص مي‌دهند. بايد به آنها آموخت فکر کردن در موقعيتي که در آن قرار دارند و اطاعت و کنترل رفتار خود اثر بهتري از واکنش سريع به موقعيتي که در آن قرار دارند دارد و همچنين مي‌توان به آنان آموخت زماني که قادر نيستند رفتار خود را کنترل کنند براي مدتي خود را از موقعيتي که در آن قرار گرفته‌اند دور کنند.
در طول 10 تا 12 سالگي بايد به کودک آموخته شود درباره موقعيت‌هايي که ممکن است منجر به از دست دادن کنترل او بشوند، فکر کرده و بعد آنها را تحليل کنند. در مورد موقعيتي که از ابتدا ممکن است عذاب آور باشد تا پايان اينگونه نخواهد ماند و شرايط بهتر خواهد شد.
قبل از انجام هر عملي به آن خوب فکر کند و به عواقب آن بينديشد.
آن را نزد خود تجزيه و تحليل کند و درباره آن با والدين و مربي و معلمان خود صحبت کند.
بايد به کودکان مهارت خويشتنداري را آموزش داده و به آنان گفته شود خويشتنداري در انتخاب روش صحيح زندگي آنان را ياري مي‌کند.
به‌کودک آموزش داده و توضيح دهيد برخورد با هر موضوعي او را موفق‌تر مي‌کند.
توجه: مطالب بلاگ فروشگاه اینترنتی "نوپا" برگرفته از منابع داخلی و بین المللی است، جنبه اطلاع رسانی داشته و توصیه تخصصی تلقی نمی‌شوند و نباید آنها را جایگزین مراجعه به مشاورین و متخصصان دانست.
بستن *به این
نظر امتیاز دهید
*نام و نام
خانوادگی * پست
الکترونیک * متن پیام
|
فروشگاه نوپا
توسعه اینترنت روش‌های خرید ما را به کلی دگرگون کرده است. منافع موجود در خرید اینترنتی هر روز تعداد بیشتری از مردم را به تجربه آن و ایجاد تغییر در الگوهای متداول خرید ترغیب میکند. امروزه دیگر افراد این روش خرید را بیشتر منطبق بر شرایط زندگی مدرن میبینند. به لطف منان با همت، تلاش و به کارگیری توان و تجربه های افزون شده بتوانیم بر کیفیت این صنعت بیفزاییم، پس در این راه ما را یاری دهید تا با شما هر روز پله های موفقیت را طی کنیم .
