از سیر تا پیاز شیردهی و فواید آن

فواید شیر مادر بر هیچ کسی پوشیده نیست، شیر مادر نخستین غذاییست که به نوزاد تازه متولد شده داده می‌شود، بنابراین کیفیت آن از اهمیت زیادی برخوردار است.
شیردهی ممکن است به صورت مستقیم توسط مادر و یا غیر مستقیم و از طریق شیردوش به نوزاد انجام شود. طبق توصیه های سازمان جهانی بهداشت بهتر است کودک در ۶ ماه اول از طریق شیر مادر تغذیه شود و سپس در صورت آمادگی لازم از مواد غذایی جامد استفاده کند. فواید شیر مادر برای نوزاد به حدیست که آثار مثبت آن در دوران کودکی و حتی بزرگسالی کاملا مشهود است.
املاح و ویتامین هایی در شیر مادر وجود دارد؟
شیر مادر بهترین منبع مواد مغذی برای نوزاد است. بسیاری از عناصر موجود در شیر مادر کودک را در مقابل عفونت و بیماری ها حفظ می‌کند. پروتئین های موجود در شیر مادر بسیار راحت تر از پروتئین موجود در شیر گاو هضم می‌شوند.
در ادامه برخی از املاح موجود در شیر مادر، همراه با خواص آن برای نوزاد ذکر شده اند.
۱- انواع پروتئین
شیر انسان حاوی دو نوع پروتئین است. پروتئین وی و کازئین که نسبت آنها به هم ۶۰ به ۴۰ است. پروتئین وی، پروتئینی خالص، طبیعی و با کیفیت بالاست و پروتئین کازئین یکی از منابع اصلی تامین کلسیم مورد نیاز بدن انسان است. این تعادل پروتئینی موجب هضم سریع و آسان آنها می‌شود. این دو نوع پروتئین به شدت کودک را در برابر عفونت ها محافظت می‌کند. از دیگر پروتئین های موجود در شیر مادر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
لاکتوفرین
لاکتوفرین نام یک پروتئین در شیر مادر است که مانع رشد باکتری ها در دستگاه گوارش می‌شود.

کلستروم
کلستروم اولین شیری است که توسط مادر تولید می‌شود. یک مایع زرد رنگ سرشار از آنتی بادی که سیستم ایمنی بدن نوزاد را تقویت و از او در برابر بیماری ها محافظت می‌کند. آنتی بادی نوعی پروتئین است که توسط سیستم ایمنی بدن ساخته می‌شود و به ویروس ها و باکتری ها حمله کرده، آنها را از بین می‌برد. این شیر به شکل گیری لوله گوارشی نوزاد نیز کمک می‌کند.
کلستروم، نوزاد را در مقابل بیماری های باکتریایی و ویروسی به ویژه آنهایی که مادر، نوزاد و خانواده بیشتر در معرض آن هستند، حفظ و از ای کولی (نوعی باکتری) و آلرژی جلوگیری می‌کند. مصرف ماهی به تولید چنین پروتئین هایی در شیر مادر کمک می‌کند.
لیزوزیم
لیزوزیم آنزیمی است که نوزاد را در برابر ای کولی و سالمونلا (یکی از شایع ترین مسمومیت های غذایی) حفظ می‌کند. به علاوه رشد باکتری های سالم روده را افزایش می‌دهد و کاربرد ضد التهابی دارد.
۲- چربی ها
شیر انسان حاوی چربی هاییست که برای سلامت نوزاد شما ضروری هستند. این چربی ها برای رشد مغز، جذب ویتامین های محلول در چربی و تامین منابع اولیه ی کالری مفید می‌باشند. به علاوه در ایجاد شبکیه ی چشم و شکل گیری سیستم عصبی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این چربی ها در آخرین سه ماهه ی دوره ی بارداری در مغز ذخیره می‌شوند و در شیر مادر هم وجود دارند.
۳- ویتامین ها
میزان ویتامین های موجود در شیر با مصرف ویتامین ها در مادران رابطه ی مستقیم دارند. به همین دلیل است که مادر باید از تغذیه ی صحیح از جمله ویتامین ها برخوردار باشد. ویتامین های محلول در چربی از جمله ویتامین A، D، E و K برای سلامت نوزاد بسیار اهمیت دارند. ویتامین های محلول در آب مثل ویتامین C، ریبوفلاوین، نیاسین و اسید پانتونیک نیز برای نوزاد ضروری هستند. به همین دلیل است که بسیاری از مشاوران شیردهی مصرف ویتامین های پیش از تولد را توصیه می‌کنند.
۴- آهن
هرچند به میزان ناچیز، اما آهن نیز در شیر مادر وجود دارد. همین میزان آهن کم برای نوزاد کافیست، چرا که نوزاد، آهن شیر مادر را به خوبی جذب می‌کند. آهن یک ماده ی ضروری برای رشد و تکامل نوزاد است. در صورت فقر آهن یک نوزاد ممکن است به مشکلاتی چون کم خونی، ضربان قلب بالا، رنگ پریدگی و ضعف دچار شود.
۵- فلوراید
از دیگر ترکیبات موجود در شیر مادر می‌توان به فلوراید اشاره کرد. فلوراید یک ماده ی معدنی ضروری است که مینای دندان را تقویت و از پوسیدگی دندان ها جلوگیری می‌کند.
۶- کربوهیدرات ها
لاکتوز اولین کربوهیدراتیست که در شیر مادر یافت می‌شود و ۴۰ درصد کالری مورد نیاز برای تولید شیر را فراهم می‌کند. لاکتوز بسیاری از باکتری های ناسالم موجود درمعده را که از جذب کلسیم، فسفر و منیزیم جلوگیری می‌کنند، کاهش می‌دهد. به علاوه با بیماری ها مقابله می‌کند و به رشد باکتری های سالم موجود در معده کمک می‌کند.
فواید شیرمادر
شیر مادر یکی از بهترین غذاها برای رشد فکری و جسمی کودک است. این ماده ی غذایی نه تنها فواید زیادی برای نوزاد دارد، بلکه برای مادر نیز بسیار مفید است. برخی از فواید آن را در ادامه می‌توانید مطالعه کنید.
۱- فواید شیر مادر برای نوزاد
•    فواید شیر مادر ؛ موجب افزایش هوش نوزاد می‌شود
شیر مادر با کمک به رشد مغز نوزاد و کاهش مشکلات مربوط به یادگیری موجب افزایش هوش کودک می‌شود. طبق مطالعات، کودکانی که از شیر مادر تغذیه کرده اند، در امتحانات هوش نمره بهتری را کسب می‌کنند.
•    فواید شیر مادر ؛ سرشار از مواد مغذی است
شیر مادر بهترین منبع پروتئین، کربوهیدرات، چربی، ویتامین و املاح معدنی برای نوزاد است و تا زمانی که نوزاد نیاز به غذای کمکی نداشته باشد می‌تواند تمامی نیازهای او را تامین کند. شیر مادر سرشار از آنتی بادی هاییست که بدن نوزاد را در برابر ویروس ها و عفونت ها محافظت می‌کند. فواید شیر مادر ؛ در برابر بیماری ها بدن نوزاد را حفاظت می‌کند شیر مادر از بیماری هایی نظیر ذات الریه، آنفولانزا، آلرژی، عفونت گوش میانی، اسهال، سرخجه، مسمومیت غذایی، عفونت معده، سلیاک (نوعی بیماری گوارشی)، دیابت، آسم، آسیب بافت روده، سندروم مرگ ناگهانی نوزاد، بیماری روده التهابی، بیماری قلبی و سرطان جلوگیری می‌کند.
•    فواید شیر مادر ؛ موجب سلامت دندان ها می‌شود
کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، دندان های سالم تری خواهند داشت. مکیدن سینه علاوه بر تقویت فک نوزاد به تقویت دندان های او نیز کمک می‌کند.
•    فواید شیر مادر ؛ از اختلالات روانی جلوگیری می‌کند
نوزادانی که شیر مادر مصرف می‌کنند، در آینده کمتر به اختلالات روانشناختی دچار خواهند شد. در زمان تولد، نوزاد تنها می‌تواند تا فاصله ۳۸ سانتی متری خود را ببیند و این فاصله ای است که نوزاد با مکیدن شیر با صورت مادر ایجاد می‌کند. کودکی که با مکیدن شیر از عواطف مادر برخوردار می‌شود، از نظر روانشناختی در آینده کودک سالمتری خواهد بود.
•    فواید شیر مادر ؛ منبعی در دسترس است
شیر مادر همیشه در دسترس است و نیازی به آماده شدن یا گرم کردن ندارد.
•    فواید شیر مادر ؛ از بیماری ها در آینده جلوگیری می‌کند
نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند در آینده کمتر دچار افزایش وزن، فشار خون، کلسترول خون و اگزما (نوعی بیماری پوستی) می‌شوند.
۲- فواید شیر مادر برای مادر
•    فواید شیر مادر ؛ به کاهش وزن مادر کمک می‌کند
در سه ماه اول پس از زایمان به دلیل افزایش اشتها و تمایل بدن به ذخیره چربی ها، کاهش وزن چندانی در مادران شیرده مشاهده نمی‌شود. اما بین ۳ تا ۶ ماه پس از زایمان، مادران شیرده بیش از دیگر مادران دچار کاهش وزن می‌شوند. از آنجا که بدن مادر برای تولید شیر ۵۰۰ کالری می‌سوزاند، شیردهی به کاهش وزن مادر کمک می‌کند.
•    فواید شیر مادر ؛ موجب بازگشت رحم به حالت اول می‌شود
اکسی توسین هورمونیست که در هنگام زایمان در بدن مادر ترشح می‌شود تا روند زایمان را آسان تر و از خونریزی جلوگیری کند. در طول بارداری سایز رحم از یک هلو به اندازه کل فضای شکم تغییر می‌کند. شیردهی با افزایش هورمون اکسی توسین موجب انقباض رحم و بازگشت آن به حالت اول می‌شود.
•    فواید شیر مادر ؛ از افسردگی مادر جلوگیری می‌کند
افسردگی پس از زایمان نوعی افسردگیست که کمی پس از تولد نوزاد رخ می‌دهد و ۱۵ درصد از مادران را تحت تاثیر قرار می‌دهد. ترشح هورمون اکسی توسین در مادران شیرده از افسردگی مزمن جلوگیری می‌کند. چنین مادری کمتر احساس خستگی و اضطراب می‌کند و حس قویتری برای ارتباط با نوزاد خود دارد.
•    فواید شیر مادر ؛ خطر سرطان سینه و رحم را کاهش می‌دهد
طبق مطالعات، شیردهی به مدت ۱۲ ماه خطر ابتلا به سرطان سینه، تخمدان و رحم را تا ۲۸ درصد کاهش می‌دهد. علاوه بر آن زنانی که به مدت ۱ تا ۲ سال به نوزادان خود شیر داده اند، ۱۰ تا ۵۰ درصد کمتر به فشار خون بالا، آرتریت ( یک اختلال التهاب مزمن که با درد، تورم مفاصل و خستگی همراه است)، سلیاک، چربی خون، بیماری قلبی و دیابت نوع ۲ دچار می‌شوند.
•    فواید شیر مادر ؛ احتمال بارداری مجدد را کاهش می‌دهد
استمرار در شیردهی، تخمک گذاری و قاعدگی را برای مدتی متوقف می‌کند. این توقف در چرخه ی قاعدگی موجب فاصله انداختن بین بارداری ها می‌شود. هر چند که می‌توان از این روش برای پیشگیری از بارداری برای مدتی کوتاهی استفاده کرد، اما چندان قابل اطمینان نیست.
•    فواید شیر مادر ؛ در زمان و هزینه ها صرفه جویی می‌کند
شیردهی روشی آسان، بدون صرف هزینه و زمان است. دمای شیر مناسب و آماده ی نوشیدن است، در نتیجه نیازی به گرم کردن ندارد. نیازی نیست:
•    برای تهیه آن هزینه ای بپردازید.
•    محاسبه کنید که نوزاد شما روزانه به چه میزان شیر احتیاج دارد.
•    برای تمیز و استریل کردن بطری ها زمان بگذارید.
•    شب و روز شیشه شیر او را گرم کنید.
روش هایی برای افزایش شیر مادر برای افزایش شیر
مادر نه تنها تغذیه سالم و صحیح، بلکه سبک زندگی سالم و رعایت چندین نکته بسیار اهمیت دارد.
۱- نکات تغذیه ای برای افزایش شیر
•    در میان وعده های خود از مغزیجات و میوه های خشک استفاده کنید.
•    مصرف سبزیجات و گیاهانی چون اسفناج، کدو سبز، شنبلیله، کاهو، ذرت، شوید، برگ ریحان، سیب زمینی، نخود سبز، زیره سیاه و سبز، هویج، سیب زمینی، چغندر، زنجبیل، رازیانه (یا دم کرده ی آن) و سیر به افزایش شیر مادر کمک می‌کنند.
•    آب، زیاد بنوشید. مصرف آب فراوان در دوران شیردهی به تولید شیر کمک می‌کند.
•    از غذاهای مقوی و کامل مثل آبگوشت، سوپ و آش استفاده کنید.
•    ماهی ها به دلیل داشتن اسیدهای چرب امگا ۳ منبع مفیدی در افزایش کیفیت شیر مادر محسوب می‌شوند.
•    مصرف غلات کامل مثل برنج قهوه ای، نان سبوس دار و جو به تولید شیر بیشتر کمک می‌کنند.
•    سبزی، گوشت بره، ران مرغ، برنج و چربی های مفید مثل روغن زیتون، کنجد و کلزا را در تمامی وعده های غذایی خود بگنجانید.
•    مصرف ادویه هایی مثل زیره سیاه، زردچوبه، شوید خشک و نعناع در افزایش کمیت و کیفیت شیر موثر است.
۲- دیگر نکات مربوط به افزایش شیر مادر
•    تعداد دفعات شیردهی را افزایش دهید. هنگامی که نوزاد سینه مادر را می‌مکد، هورمون های تولید شیر آزاد می‌شوند. این عمل موجب انقباض ماهیچه های سینه و حرکت شیر در لوله های تولید شیر می‌شود. ۸ تا ۱۲ مرتبه شیردهی به نوزاد در طول روز به افزایش شیر مادر کمک می‌کند.
•    در صورتی که کودک تمایل به خوردن شیر بیشتر ندارد، شیر خود را بدوشید تا تولید شیر ادامه یابد و نوزاد در نوبت بعد شیر تازه مصرف کند. از هر دو سینه شیردهی را انجام دهید. تحریک سینه ها به این روش به افزایش تولید شیر کمک می‌کند.
•    لباس زیر مناسب بپوشید. پوشیدن لباس های تنگ بر قفسه سینه فشار آورده و روی تولید شیر تاثیر می‌گذارد.
•    به اندازه کافی استراحت کنید. کمبود خواب تاثیر بدی بر روی کاهش تولید شیر دارد. خواب با کیفیت در طول شبانه روز به تولید شیر بیشتر کمک می‌کند.
•    سینه را ماساژ دهید. ماساژ سینه موجب افزایش حجم و چربی های موجود در شیر مادر می‌شود. از نزدیکی قفسه سینه به سمت نوک سینه ها ماساژ دهید. این کار را برای هر دو سینه اجرا کنید.
•    استرس را کنار بگذارید. هرچند استرس نمی‌تواند تولید شیر را محدود کند، اما بر روی آزاد شدن آن در مجاری شیر موثر است. حتی الامکان از خانواده ی خود بخواهید در کارها کمکتان کنند تا استرس شما به حداقل برسد.
•    داروهای خود را بررسی کنید. پیش از مصرف هر دارویی اطلاعات روی آن را مطالعه و یا با پزشک خود در مورد مصرف آنها مشورت کنید.
•    از دادن مواد غذایی جامد به نوزاد خودداری کنید. در صورتی که نوزاد شما زیر شش ماه سن دارد به او مواد غذایی جامد، شیر خشک و یا آب نخورانید.
خصوصیات شیر خوب چیست؟
•    شیر مادر باید سفید رنگ باشد. رنگ زرد، تیره یا سبز، رنگ های خوبی برای شیر مادر نیستند. شیر سبز یا تیره نشانه خشکی بدن و رنگ زرد نشانه غلبه حرارت و صفراست.
•    شیر مادر باید قوام معتدل داشته باشد. نه زیاد سفت و نه آبکی باشد. برای آزمایش تعادل قوام شیر، مقداری از آن را روی ناخن بچکانید. اگر جاری شد، قوام آن کم و اگر روی ناخن ماند، سفت است. در صورتی که در حین جاری شدن به یکباره متوقف شد، قوام آن معتدل و مناسب است. آرامش، مصرف غذاهای مقوی و خواب کافی به غلیظ شدن شیر رقیق کمک می‌کند.
•    شیر باید به اندازه کافی ترشح شود. اگر کمیِ شیر به دلیل حرارت بالای بدن مادر باشد، مصرف غذاهای سرد و خنک کردن سینه با کمپرس آب سرد مفید است. اما اگر به دلیل سردی بدن باشد، باید از غذاهای معتدل و گرم استفاده کرد.
•    شیر نباید بوی ترشیدگی و ماندگی بدهد. طعم و عطر شیر به شدت به سبک زندگی و تغذیه مادر بستگی دارد. ورزش معتدل، مصرف سرکه همراه غذا، شست و شوی بدن با آب گرم و پرهیز از مصرف غذاهای بودار به کاهش بوی بد شیر کمک می‌کند.
•    پس از دوشیدن شیر به کف روی آن توجه کنید. اگر کف آن زیاد بود، نشان دهنده ی این است که نفخ زیادی در آن وجود دارد که ممکن است موجب دل درد و کولیک (قولنج) نوزاد شود.
•    اجزای شیر مادر باید یکنواخت باشند، در غیر این صورت باید با مراجعه به متخصص به فکر حل این مشکل بود.
علت فاسد شدن شیر مادر چیست؟
مادران ممکن است با قرار گرفتن در شرایط مختلف کیفیت شیرشان تغییر کند و یا حتی به اصطلاح فاسد شود. در ادامه به برخی از این عوامل پرداخته شده است.
•    بارداری به خودی خود ممکن است مشکلاتی برای شیر مادر ایجاد کند. بارداری مجدد در دوران شیردهی موجب تغییرات هورمونی و تقسیم جیره های غذایی بین نوزاد و جنین می‌شود.
•    برخی از متخصصان بر این باورند که پس از رابطه جنسی هورمونی در بدن مادر ترشح می‌شود که طعم شیر را تغییر می‌دهد. بنابراین بهتر است مقاربت با شیردهی کمی فاصله داشته باشد و یا از تعداد دفعات آن در دوران شیردهی کاسته شود.
•    مصرف غذاهای ناسالم، فست فودها و انواع نوشابه های گازدار بر روی کیفیت شیر تاثیر می‌گذارند.
•    استرس و افسردگی از بدترین عوامل فاسد کننده و کاهش دهنده ی شیر مادر هستند. خواب کافی، آرامش، ورزش متعادل و تغذیه مناسب آثار افسردگی و استرس را به حداقل می‌رساند.
چگونه می‌توان فهمید که آیا شیر مادر برای تغذیه کودک کافی است؟
•    در طول روز نوزاد ۸ تا ۱۲ مرتبه شیر می‌خورد. او باید با همین تعداد دفعات سیر شود.
•    مدفوع نوزاد باید زرد رنگ، نرم و متناسب با دفعات شیردهی باشد.
•    نوزاد باید به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه از هر سینه شیر بمکد.
•    از ابتدای تولد تا اوایل ۴ ماهگی نوزاد باید حداقل ۱۱۳ گرم در هفته وزن اضافه کند.
•    نوزادی که تغذیه کافی دارد، حداقل ۶ پوشک در طول روز کثیف می‌کند.
•    یکی از نشانه های کافی بودن شیر، احساس پری سینه ها پیش از شیردهی و خالی شدن آنها پس از شیردهی است.

توجه: مطالب بلاگ فروشگاه اینترنتی "نوپا" برگرفته از منابع داخلی و بین المللی است، جنبه اطلاع رسانی داشته و توصیه تخصصی تلقی نمی‌شوند و نباید آنها را جایگزین مراجعه به پزشک و متخصصان دانست.