آلرژی و حساسیت های فصلی در کودکان

حساسیت فصلی، که ورم غشا مخاط بینی در اثر حساسیت نیز نامیده می‌شود، باعث ایجاد علائم و نشانه‌هایی شبیه به علائم سرماخوردگی می‌گردد. اما برخلاف سرماخوردگی، حساسیت فصلی در اثر یک ویروس ایجاد نمی‌شود. حساسیت فصلی در اثر واکنش آلرژیک به مواد آلرژی زای درونی یا بیرونی به وجود می‌آید.

حساسیت فصلی در میان کودکان رایج است. آلرژی‌های کنه گرد و غبار معمولا در سن دو سالگی، آلرژی‌های گرده چمن در سن سه یا چهار سالگی و آلرژی‌های گرده درخت در حدود سن هفت سالگی شروع می‌شوند. علائم رایج حساسیت فصلی شامل صحبت تو دماغی، آبریزش بینی، گرفتگی بینی، خارش چشم‌ها و گلو و عطسه است. اما ممکن است وجود دائمی علائم حساسیت فصلی و اختلال در خواب طبیعی کودک باعث خستگی، ضعف تمرکز، تغییر رفتار و مشکل یادگیری در کودک شود.

اکثر کودکان به علائم حساسیت فصلی عادت دارند، بنابراین ممکن است به دنبال درمان نباشند، مگر اینکه علائم خیلی شدید باشد. اما درمان صحیح باعث راحتی کودک می‌شود. هیچ راهی برای اجتناب از حساسیت فصلی وجود ندارد. اگر کودک شما به حساسیت فصلی مبتلا است، بهترین کار برای کمک به او این است که اجازه ندهید در معرض عامل حساسیت زا قرار گیرد. کودک باید قبل از قرارگیری در معرض عامل حساسیت زا از داروهای ضد حساسیت که متخصص اطفال تجویز می‌کند استفاده کند. پس از اینکه کودک از محیط بیرون از خانه به منزل می‌آید، دست‌ها و صورت او را بشویید زیرا گرده‌ها به پوست و مو می‌چسبند. استفاده از عینک آفتابی از چشم‌های کودک محافظت می‌کند و استعمال وازلین در بینی باعث می‌شود گرده‌ها کمتر به بینی کودک بروند.

علل

زمانی که کودک به حساسیت فصلی مبتلا است، سیستم ایمنی او ماده‌ای بی خطر که به وسیله هوا جا به جا می‌شود را خطرناک تلقی می‌کند. سپس سیستم ایمنی آنتی بادی‌هایی برای این ماده خطرناک تولید می‌کند. دفعه بعد که کودک در تماس با آن ماده‌ی بی خطر قرار بگیرد، این آنتی بادی‌ها به سیستم ایمنی سیگنال‌ می‌دهند که موادی شیمیایی مانند هیستامین در جریان خون آزاد کند، و این ماده‌ی آزاد شده خود باعث ایجاد واکنشی برای بروز علائم و نشانه‌های حساسیت فصلی می‌شود.

عوامل خطرساز

موارد زیر خطر ابتلا به حساسیت فصلی را افزایش می‌دهند:

• ابتلا به آسم یا آلرژی‌های دیگر
• ابتلا به درماتیت آتوپیک (اگزما)
• ابتلای خویشاوندان خونی (مانند والدین یا خواهر و برادرها) به آسم یا آلرژی
• زندگی در محیطی که کودک همیشه در معرض مواد آلرژی زا قرار داشته باشد
• مصرف دخانیات توسط مادر در اولین سال زندگی کودک

محرک‌ها

علائم و نشانه‌های حساسیت فصلی ممکن است در زمان‌های مشخصی از سال آغاز یا تشدید شود. محرک‌های حساسیت فصلی عبارتند از:

• گرده درخت‌ها، در اوایل بهار
• گرده چمن، در اواخر بهار و تابستان
• گرده رگ وید، در پائیز
• کنه گرد و غبار، سوسک حمام و مو و پرزهای حیوانات خانگی، در تمام طول سال. علائم مواد آلرژی زای خانگی در زمستان که فضای خانه‌ها بسته است تشدید می‌شود.
• اثر باقی مانده از قارچ‌ها و کپک‌های خانگی و بیرونی هم فصلی و هم دائمی هستند.

علائم

علائم و نشانه‌های حساسیت فصلی عبارتند از:

• آبریزش و گرفتگی بینی
• قرمزی، خارش و آبریزش چشم (ورم ملتحمه آلرژیک)
• عطسه
• سرفه
• خارش بینی، گلو و سقف دهان
• تورم و آبی شدن رنگ پوست زیر چشم‌ها (درخشش آلرژیک)
• آبریزیش از عقب بینی
• خستگی

عوارض

عوارضی که ممکن است در اثر حساسیت فصلی به وجود آیند عبارتند از:

• کاهش کیفیت زندگی. حساسیت فصلی باعث می‌شود کودک نتواند از فعالیت‌های خود لذت ببرد و خلاقیت و ابتکار او کاهش یابد. در بسیاری از کودکان، علائم حساسیت فصلی باعث عدم حضور کودک در مدرسه می‌شود.
• ایجاد مشکل در خواب طبیعی کودک. علائم حساسیت فصلی باعث می‌شوند کودک از خواب بیدار شده یا خواب نرود و در نتیجه احساس خستگی و کسالت داشته باشد.
• تشدید بیماری آسم. حساسیت فصلی باعث تشدید علائم و نشانه‌های بیماری آسم (علائمی مثل سرفه و خس خس سینه) می‌شود.
• سینوزیت. تجمع طولانی مدت اخلاط سینوزیت در اثر حساسیت فصلی باعث افزایش امکان ابتلا به سینوزیت می‌شود. سینوزیت در حقیقت التهاب یا عفونت غشاء اطراف سینوس‌ها است.
• عفونت گوش. در کودکان، حساسیت فصلی اغلب باعث عفونت گوش میانی می‌شود.

زمان مناسب برای مراجعه به پزشک

اگر شرایط زیر را داشتید به پزشک مراجعه کنید:

• علائم حساسیت فصلی کودک بهبود نیافت.
• داروهای ضد حساسیت باعث بهبود علائم نشده و یا عوارض آزار دهنده‌ای ایجاد کردند.
• کودک به بیماری دیگری مانند پولیپ بینی، آسم یا عفونت سینوسی مکرر که علائم حساسیت فصلی را تشدید می‌کند مبتلا باشد.

تشخیص

پزشک کودک را معاینه و سوابق پزشکی او را بررسی کرده و سپس یک یا هر دو آزمایش زیر را برای او تجویز می‌کند:

• تست پوستی پریک. در این تست، پوست بازو یا بالای کمر کودک را با مقدار کمی ماده آلرژی زا تحریک می‌کنند تا عکس العمل او را مشاهده کنند. اگر کودک به این ماده آلرژی داشته باشد، محل تست کهیر می‌زند.
• آزمایش خون آلرژی. در این آزمایش، نمونه‌ای از خون کودک به آزمایشگاه فرستاده می‌شود تا عملکرد سیستم ایمنی کودک به نوع خاصی ماده آلرژی زا بررسی شود. این آزمایش که radioallergosorbent test (RAST) نیز نامیده می‌شود، مقدار آنتی بادی‌های ایجاد کننده‌ی در جریان خون کودک، که به نام آنتی بادی‌های ایمونوگلوبین E (lgE) معروف هستند را نشان می‌دهد.

درمان

برخی از روش‌های درمان حساسیت فصلی مخصوص کودکان هستند و نیاز به تجویز پزشک دارند، بنابراین کودک باید به پزشک مراجعه کند. آنتی هیستامین‌های غیر خواب آور (که به صورت محلول استفاده می‌شوند) مانند سیتریزین (مجاز برای کودکان بالای دو سال) به کاهش علائم کمک کرده و باید روزی یک مرتبه مصرف شده و پس از دو تا چهار هفته تکرار شوند. توجه داشته باشید که حتی آنتی هیستامین‌های جدید نیز در چند روز اول مصرف باعث خواب آلودگی می‌شوند. قطره‌های بینی حاوی آنتی هیستامین نیز علائم را کاهش می‌دهند اما تلخ هستند.

مصرف قطره های بینی استروئیدی فقط برای کودکان بالای شش سال مجاز است. نوع جدید این قطره‌ها دارای عوارض جانبی کمتری بوده و بر روی رشد کودک تاثیر نمی‌گذارند. کودک باید دو هفته قبل از شروع فصل حساسیت، استفاده از این قطره‌ها را شروع کند زیرا این قطره‌ها مانع حساسیت شدید بینی به گرده‌ها می‌شوند، هرچند تعداد اندکی از افراد یادشان می‌ماند که این کار را انجام دهند. استفاده منظم از قطره‌های چشم نیز باعث کاهش خارش چشم می‌شود اما استعمال قطره، حتی در نوجوانان نیز سخت است. اگر علائم حساسیت فصلی همچنان باقی ماند، والدین باید برای یافتن راه درمان کودک را نزد پزشک ببرند زیرا حساسیت فصلی یک مشکل جزئی و کم اهمیت نیست. در مواردی که حساسیت شدید بوده و برطرف نشود، پزشک ایمن درمانی را توصیه می‌کند. ایمن درمانی به نام حساسیت ‌زدایی نیز معروف است و فرآیند درمان آن به این صورت است بین 3 تا 6 ماه هر روز مقداری ماده آلرژی زا به کودک می‌دهند و به تدریج مقدار آن را زیاد می‌کنند تا حساسیت کودک از بین برود. هدف از این روش درمان، تغییر سیستم ایمنی بدن و اتمام آلرژی است.

درمان خانگی

خوشبختانه، روش‌های زیادی برای کاهش علائم حساسیت فصلی در کودکان وجود دارد که مانع انجام فعالیت‌های روزمره کودک نمی‌شوند.

تا جایی که ممکن است از قرارگیری در معرض مواد آلرژی زا پرهیز کنید. اگر گرده‌ها باعث آبریزش چشم و بینی در کودکان شد:

• پنجره‌های اتاق کودک و ماشین را ببندید و AC را روشن کنید.
• از کودک بخواهید که بیرون از خانه از عینک آفتابی استفاده کند تا گرده‌ها وارد چشم‌هایش نشوند.
• قبل از خواب کودک را حمام داده و موهای او را بشویید تا گرده‌های باقی مانده از پوست و مو جدا شوند.
• از طریق Telfast از مقدار گرده‌ی موجود در هوا اطلاع یافته و در روزهایی که گرده هوا زیاد است، کودک را در خانه نگه دارید.
• برای آلرژی‌های کنه گرد، بالش و تشک را با ملحفه‌های ضد کنه گرد بپوشانید، هفته‌ای یک مرتبه رختخواب را با آب داغ بشوئید، اسباب بازی‌های نرم را از روی تختخواب بردارید یا حداقل هفته‌ای یک بار اسباب بازی‌های نرم را با آب داغ بشویید و در صورت امکان به جای فرش از چوب، کاشی یا کفپوش لينولئوم برای کف اتاق استفاده کنید.

توجه: مطالب بلاگ فروشگاه اینترنتی "نوپا" برگرفته از منابع داخلی و بین المللی است، جنبه اطلاع رسانی داشته و توصیه تخصصی تلقی نمی‌شوند و نباید آنها را جایگزین مراجعه به پزشک و متخصصان دانست.