حرف زدن والدین با کودکان

یکی از راه های ارتباطی خیلی مهم با کودکان حرف زدن است. این روزها کم شدن حرف زدن و گفت وگو در خانواده و کاهش ارتباطات کلامی میان اعضای آن تبدیل به یک عادت شده است. اما راه چاره چیست؟

والدین و به ویژه پدرها اغلب با عنوان کردن مواردی مثل گرفتاری شغلی، خستگی و مشکلات مالی زمان بسیار کمی در روز را با کودک خود می‌گذرانند تا با او حرف بزنند. یک لحظه فکر کنیم، آیا برای آینده کودک نیست که تلاش و کار می‌کنیم؟ می‌دانیم که تمام ولدین کودکانشان را دوست دارند ولی گاهی ما یادمان می‌رود که غیر از مسائل مالی، روح و روان کودکمان نیز نیاز به تقویت و هزینه دارد. اگر بتوانیم راه درست حرف زدن خود با کودکان را یاد بگیریم، آنها هم درست حرف زدن را از ما یاد خواهند گرفت. درست است که پدر یا مادر بودن یکی از سخت ترین کارهای این دنیاست، اما این هم بسیار مهم هست که با تمام خستگی ها باز هم صحبت کردن با کودک و همچنین گوش دادن به حرف ها و آرزوهایش را در نظر بگیریم.

به قدر کافی زمان بگذاریم

این درخواست از کودک که هر چه شما می‌گویید و می‌خواهید باید انجام شود، می‌تواند برایش به این مفهوم باشد که او برایتان مهم نیست و توجهی به او ندارید و در واقعیت هم همین است، یعنی نظرات و افکار او برای ما مهم نیست! پس او نیز در مقابل به شما توجه نمی‌کند و احترام نخواهد گذاشت. برای تربیت درست و بهتر بچه ها باید زمان صرف کنیم، همه چیز را در آره یا نه خلاصه نکنیم، برای پاسخ به سؤالات زیادشان وقت بگذاریم و با صبر کامل و مرتبط به آنها جواب بدهیم.

به کودک گوش دهیم

کودکان دوست دارند برای شما باارزش باشند، در واقع همه این را می‌خواهند. به کودکتان واقعاً نشان بدهید که تمام دقت شما به شنیدن حرف هایی است که دارد می‌زند. کار کردن و وقت گذرانی با موبایلتان، تلویزیون نگاه کردن، صحبت کردن با دوستانتان و کارهای دیگر حواس شما را پرت می‌کند و کودک اینها را می‌بیند و می‌فهمد. ولی اگر نمی‌توانید به حرف های کودکتان گوش بدهید، تظاهر به این کار هم نکنید. گوش دادن به حرف های کودکتان باعث ایجاد اعتمادبه نفس می‌شود و کودک احساس ارزشمند بودن خواهد کرد.

یک الگوی خوب باشیم

کودکان مشغلولیت های ذهنی و درگیری های ما را ندارند، بنابراین در ذهنشان فضا و جای بیشتری برای توجه به اطراف و تقلید از والدین خود دارند. به عبارت دیگر، تمام حواس آنها به رفتار و گفتار شماست و هر کاری شما بکنید و هر چه بگویید، به زودی همان را از کودکتان دریافت خواهید کرد. برخورد خوب و خوش رفتاری شما با کودک به او یاد می‌دهد چطور با شما و دیگران رفتار کند. اگر شما دروغ بگویید، کودکتان هم شروع به دروغ گفتن خواهد کرد. اگر فردی خوش صحبت باشید، خواهید دید که فرزندتان هم شیرین زبان خواهد بود. فراموش نکنید که ثابت قدم بودن در رفتار خوب نیز ملاک است، یعنی اگر توقع دارید همیشه کودکتان راست بگوید، خودتان هم نباید یک بار راست بگویید و یک بار دروغ!

به بچه ها کمک کنیم حرف بزنند، با ما صحبت کنند تا در آینده دچار انکارهای مختلف شخصیتی و خودسانسوری نشوند، آرزوها و بهشت کودکی شان همیشه همراهشان بماند و قربانی کنش و عملکردهای مداوم بازدارنده با اثرهای بد نباشند.

از جمله های مثبت استفاده کنیم

به جای عبارت های منفی مثل «نه»، «دست نزن»، «نکن»، بهتر است از عبارت های مثبت استفاده کنید. همچنین هرگز از کلمه هایی که باعث ایجاد حس گناه در کودک می‌شود استفاده نکنید، چون کودکان از همان ابتدا قدرت درک بسیاری از چیزها و احساسات را ندارند، پس نباید برای اشتباهاتشان مدام آنها را مؤاخذه و سرزنش کنید. از عبارت های سرزنش کننده هم استفاده نکنید، زیرا احساس بی ارزشی را در کودک تقویت می‌کند. در عوض، جمله های مثبت به کودک اعتمادبه نفس و احساس شاد بودن می‌دهند. رفتارش را بهتر خواهد کرد و تلاش او را برای رسیدن به کاری که درست است و شما می‌خواهید بیشتر می‌کند.

به چشم هایش نگاه کنیم

وقتی با فرزندتان صحبت می‌کنید، همه چیز را کنار بگذارید و مستقیم و با مهربانی به چشم هایش نگاه کنید. هم شما و هم کودکتان اثر کلمه ها و واژه ها را زمانی بهتر احساس می‌کنید که در محیطی آرام قرار بگیرید و به چشم های هم نگاه کنید و با آرامش با یکدیگر حرف بزنید. این کار علاوه بر مهم بودن، دلچسب و سرشار از احساس عمیقی است که باید حتماً آن را تجربه کنید.

به لحنمان دقت کنیم

لحن حرف زدن شما اثر مشخصی با یادگیری حرف زدن کودکتان دارد. اگر با کودکی که پرخاشگری می‌کند یا مدام ناله می‌کند که بچه های نوپا بر حسب طبیعتشان این رفتار را خواهند داشت، با لحنی تند و پرخاشگر صحبت کنید، نتیجهٔ کار مشخص است؛ اوضاع فقط بدتر خواهد شد! پس وقتی کودک آرام شد با او حرف بزنید و راهکارهای برخورد با ناله کردن کودکتان را پیدا کنید. همچنین بالا و پایین شدن تن صدای شما باید بسیار هماهنگ و متناسب با موقعیت باشد، پس اگر همیشه با داد و فریاد حرف می‌زنید باید این عادت را ترک کنید، چون شاید فرزندتان هم به شما نگاه می‌کند و کار شما را تقلید کرده است.

حرف زدن منجر به فکر کردن می‌شود. فکر کردن می‌تواند باعث ایجاد خلاقیت درونی یا محدودیت فکری شود. سبک فکری افراد آموختنی و یادگرفتنی است که در دوران کودکی شکل می‌گیرد و هر کودکی شیوهٔ فکر کردن را از والدینش می‌آموزد.

به حرف زدن ترغیبش کنیم

اگر می‌خواهید کودکتان بیشتر فکر کند، برداشت های آزاد و شخصی داشته باشد و دیدگاه ها و احساسش را نشان بدهد، بهتر است کاری کنید تا تشویق به توضیح دادن شود. به عنوان مثال، از او چیزهایی بپرسید که می‌دانید برای جوابشان لازم است کمی بیشتر حرف بزند. سؤال هایی که پاسخ آنها بله یا خیر نیست می‌تواند یک نمونه باشد. مثلاً به جای پرسیدن «خونهٔ مامانبزرگ خوب بود؟» بپرسید «چه چیزی امروز بیشتر تو خونهٔ مامان بزرگ تو رو خوشحال کرد؟».

پس به کودکان خود اجازه دهیم افکار درون ذهنشان را بیرون بریزند، حتی اگر در حد چند کلمهٔ نامفهوم و بی معنی باشد. مهارت استفاده از زبان که مهم ترین وسیله در ارتباط با دیگران و همچنین کشف دنیای پیرامون خواهد بود، لازم است از همان بدو تولد توسط والدین آموزش داده و تقویت شود.

از فهمیدنش مطمئن شویم

اگر حس می‌کنید کودکتان واکنش درستی به درخواست ها و حرف های شما نشان نمی‌دهد، شاید گیج شده است. پرسش و درخواستتان را دوباره تکرار کنید تا متوجه شوید او موضوع را به خوبی فهمیده است. به عنوان مثال، از او بخواهید بگوبد شما چه گفته اید، اما نه با عصبانیت و تحکم! کمک کنید کودکتان در کنار کمک شما، خودش به دلایل مسائل مختلف فکر کند تا قدرت تحلیل کردن را به او یاد بدهید.

کودکانه حرف نزنیم

با بچه ها با زبان خودتان صحبت کنید، شاید کمی نرم تر و شمرده تر از آنچه با یک بزرگسال حرف می‌زنید، اما یادتان باشد که کودکان بسیار باهوش تر از آن هستند که تصورش را کنید و لازم نیست صدای خود را کودکانه کنید یا با کلمات خیلی بچه گانه با آنها حرف بزنید. کودکان مکالمات شما و دیگران با یکدیگر را می‌شنوند و مدام کودکانه حرف زدن شما با خودشان را زیاد جالب نمی‌ دانند، به ویژه وقتی بزرگ تر می‌شوند.

همچنین بسیاری از والدین از اینکه کودکشان به اشتباه کلمه ای را می‌گوید خوشحال می‌شوند و جواب او را نیز با همان زبان کودکانه تکرار می‌کنند. این کار شاید ابتدا برایتان خوشایند باشد، اما کودک را تشویق به استفادهٔ بیشتر از تلفظ غلط کلمه ها خواهد کرد تا توجه شما و دیگران را به خودش جلب کند. پس لازم است با زبان صحیح و بدون هیچ غلطی با کودکتان صحبت کنید تا معنای درست کلمه ها را یاد بگیرد.

وسط حرف کودک نپریم

اگر کودک برایتان ماجرایی را تعریف می‌کند تا آخرین جمله اش به او گوش بدهید و حرفش را قطع نکنید. اگر مدام وسط حرف کودک بپرید یا وسط صحبتش نظر بدهید، او علاقه اش برای مطرح کردن دیدگاه های مختلف را از دست می‌دهد. مثلاً اگر کودکتان اتفاقاتی را که امروز در مهدکودک افتاده است برایتان تعریف می‌کند با پرسش های مختلف او را سردرگم نکنید یا از ماجرا منحرف نشوید، پس سکوت کنید و احساس خود را فقط با لبخند یا تعجب نشان بدهید.

تندتند و بی پایان با کودک حرف نزنیم

تمام افراد در مسیر یک مکالمه می‌توانند تعداد محدودی موضوع را به خاطرشان بسپارند و به همین دلیل است که کودکان وقتی بیشتر از ظرفیت خود می‌شنوند، دیگر تمایلی به گوش کردن ادامهٔ حرف شما ندارند. اگر دوست دارید چیزهای زیادی به فرزندتان بیاموزید، ابتدا و در هر مکالم، آن را به چند بخش کوتاه تقسیم کنید تا نتیجهٔ بهتری داشته باشید. پس یادتان باشد نتندتند و خیلی سربسته و کلی با کودکان حرف نزنید، چون آنها نمی‌توانند چند موضوع و کار را همزمان یاد بگیرند و انجام بدهند، پس او را قدم به قدم با انجام کارهای خوب آشنا کنید.

کودک را تهدید نکنیم

هرگز کودک خود را با کلمه ها و شیوه های مختلف کم و زیاد تهدید نکنید. قرار نیست کودکمان را مطیع و بدون هیچ نظر و عقیده ای تربیت کنیم، برعکس، لازم است به کودکان فرصت اندیشیدن و اشتباه کردن بدهیم. تهدید کردن کودک باعث خواهد شد تا اعتمادبه نفس او از بین برود و در آینده هم در درون خودش و هم در ارتباط با دیگران دچار مشکل شود.

حواسمان به صحبت کردن با دیگران هم باشد. به همسرمان چه می‌گوییم؟ چگونه در مورد همسایه حرف می‌زنیم؟ هنگام رانندگی در مورد خودرویی که کاری غلط را انجام می‌دهد با چه الفاظی صحبت می‌کنیم؟ تمام اینها را کودک ما یاد خواهد گرفت!

بگذاریم خودش حرفش را تمام کنم

اگر کودک شما خیلی آرام و آهسته صحبت می‌کند، سعی کنید وسط حرفش نیایید و مدام جمله هایش را کامل نکنید. بلکه، با آرامش و صبر و حوصله اجازه بگذارید تا او خودش حرف هایش را تمام کند و از این راه به ترس و دلهرهٔ خود برای صحبت کردن در حضور دیگران مقابله کند.

به شیوهٔ حرف زدنمان دقت کنیم

بچه ها فقط به صحبت های شما توجه نمی‌کنند، بلکه وضعیت، حرکات بدن، اضطراب، نگرانی، لحن و تن صدایتان راهم می‌بینند و می‌شنوند. پس هنگام حرف زدن با کودکان به این موارد نیز توجه کنید. یعنی اگر حالتان خوب نیست و از چیزی ناراحت هستید، بهتر است کودکتان را در این ناراحتی سهیم نکنید یا اصلاً سعی نکنید با او در این مورد درددل کنید.

از کودک تعریف کنیم

برای کودکان نوپا، آرام نشستن و شلوغ نکردن سخت و طاقت فرساست و اگر از او برای گاهی و در زمان لازم ساکت بودنش تعریف نکنید، احساس می‌کند به او توجهی نکرده اید. به دنبال آن اگر کودک نتواند توجه مثبت یعنی تعریف و تمجید والدینش را جلب کند، به سراغ امتحان کردن و جلب توجه منفی خواهد بود و به مرور زمان اگر او حس کند در جلب توجه منفی موفق تر از جلب توجه مثبت است، شیوه ای را که نتیجهٔ بهتری دارد انتخاب خواهد کرد، پس در تعریف کردن از کودکتان بسیار سخاوتنمد باشید.

یاد دادن کلمات به بچه ها بطوری که کودک به جای تکرار طوطی وار آنها، مفهوم آنها را دریابد، کاری بس ظریف و هنرمندانه است و نیاز به حوصله فراوان دارد که امیدواریم شما نیز فردی پر حوصله باشید.

توجه: مطالب بلاگ فروشگاه اینترنتی "نوپا" برگرفته از منابع بین المللی است، جنبه اطلاع رسانی داشته و توصیه تخصصی تلقی نمی‌شوند و نباید آنها را جایگزین مراجعه به پزشک و متخصصان دانست.